Το ντοκιμαντέρ του Δ. Κουτσαμπασιάκου. Συγκλονιστικός «Σιωπηλός Μάρτυρας» για τις παλιές Φυλακές Τρικάλων.

Του Θανάσης Μιχαλάκης

 «Στα Τρίκαλα στα δυο στενά», τα πραγματικά στενά, δηλαδή στην παλιά φυλακή της πόλης, εκτυλίσσεται ένα από τα ωραιότερα ντοκιμαντέρ της σύγχρονης ελληνικής κινηματογραφίας ο «Σιωπηλός Μάρτυρας» του Δημήτρη Κουτσιαμπσάκου. Και για τον λόγο αυτό, η επόμενη επίσημη προβολή προγραμματίζεται για τα Τρίκαλα, όπου ο Δήμαρχος Τρικκαίων κ. Δημήτρης Παπαστεργίου προσκάλεσε τον τρικαλινής καταγωγής σκηνοθέτη, Δημήτρη Κουτσιαμπασάκο.
Το 70λεπτο ντοκιμαντέρ του βραβευμένου σκηνοθέτη παρουσιάστηκε το βράδυ της Παρασκευής 18 Μαρτίου 2016, στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Δ, λιμάνι, αίθουσα Τόνιας Μαρκετάκη). Κατάμεστη από τρικαλινούς, από Θεσσαλονικείς, από κινηματογραφόφιλους, από φαν του σκηνοθέτη, η αίθουσα «είδε» ένα ταξίδι ζωής. Τις 7 ιστορίες ανθρώπων που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο συνέδεσαν για μεγαλύτερο ή μικρότερο διάστημα της ζωής τους με τη φυλακή.
Οι Κώστας Σαμαράς (ποινικός κρατούμενος τότε), Αλκιβιάδης Ζαμπακάς (πολιτικός κρατούμενος), Θανάσης Αθανασίου (πολιτικός κρατούμενος), Γιάννης Αγκούμης (τέως δεσμοφύλακας), Βασίλειος Ντάφος (πρώην διευθυντής της φυλακής), Εφη Χατζημάνου (διευθύντρια του ΣΔΕ Φυλακών), Μαρούλα Κλιάφα (ιστορικός), ανέδυσαν το άρωμα ενός χώρου ιδιόρρυθμου.

Η ιστορική μνήμη, εξάλλου, οφείλει να μένει ανέπαφη και να λειτουργεί προσθετικά στη σχέση μας με το παρόν. Υπό το πρίσμα αυτό, ο Δήμαρχος Τρικκαίων κ. Δημήτρης Παπαστεργίου, με μήνυμά του συνεχάρη τον σκηνοθέτη και τους συντελεστές, καλώντας τους για επίσημη προβολή στα Τρίκαλα – ει δυνατόν και στον ίδιο χώρο, όπου πλέον θα λειτουργεί το Μουσείο Τσιτσάνη.
Το ντοκιμαντέρ υπεισέρχεται στο θέμα της μνήμης, όχι απλώς ψηλαφώντας, αλλά δίνοντας ακριβώς τα στοιχεία που χρειάζεται ο θεατής, προκειμένου να κατανοήσει την ουσία του κτίσματος για τους φυλακισμένους, τα Τρίκαλα, τον σωφρονισμό, τη μνήμη. 

Με τη γνωστή του τεχνική της εμφάνισης των δύο πλευρών της ζωής (χιούμορ και θλίψη), ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος αποσπά από έναν χώρο που γκρεμίζεται, μια πνοή για το μέλλον. 

Οι πρωταγωνιστές, λειτουργούν ως υποκείμενα και ως αντικείμενα του χώρου, αναδιπλώνοντας αναμνήσεις και αναφέροντας τα στοιχεία που για εκείνους ήταν σημαντικά. Λεπτομέρειες που είναι σημαντικές, αναδύουν το «άρωμα» μιας μικρογραφίας που, με το όπλο τη σκέψης, δημιουργεί τη μεγάλη εικόνα: τον κόσμο της φυλακής.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η ταινία πραγματεύεται την ίδια τη σχέση των ανθρώπων με τα κτήρια που τους σημάδεψαν, ειδικά όταν πρόκειται για κτήρια «ειδικού σκοπού». Χαρακτηριστικές οι αφηγήσεις που προκαλούν γέλιο, καθώς διάφορες λεπτομέρειες σημάδεψαν τη ζωή των Τρικάλων με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, αφού βρίσκονταν (μέχρι τη μεταφορά τους, το 2007 σε νέο χώρο), εντός πόλης και μάλιστα αρκετά κοντά στο κέντρο. Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος δίνει και πάλι στον θετή τη δυντότητα να αναπλάσει εικόνες ή σκηνές, να σκεφτεί, να διατρέξει ιστορικά στοιχεία και, επομένως, να ανασυνθέσει το παρελθόν, με τα στοιχεία του παρόντος.
Εντυπωσιακή η έρευνα της τρικαλινής Γλυκερίας Πατραμάνη, στηριζόμενη στο αρχειακό υλικό πρωτίστως της κ. Μαρούλας Κλιάφα αλλά και άλλων τρικαλινών. Η κ. Πατραμάνη έγραψε επίσης το σενάριο, ενώ επετέλεσε και το έργο του βοηθού σκηνοθέτη.

Αναλυτικά οι συντελεστές:
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος
Έρευνα-σενάριο: Γλυκερία Πατραμάνη

Διεύθυνση φωτογραφίας; Χάρης Φάρρος
Μοντάζ-σχεδιασμός ήχου: Χρήστος Γιαννακόπουλος
Μουσική-μίξη ήχου: Βαγγέλης Φάμπας
Συμμετείχαν (με σειρά εμφάνισης)
Κώστας Σαμαράς, Γιάννης Αγκούμης, Βασίλειος Ντάφος, Έφη Χατζημάνου, Μαρούλα Κλιάφα, Αλκιβιάδης Ζαμπακάς (1927-2015), Θανάσης Αθανασίου, Σπύρος Κουγιουμτζόγλου
Επιστημονικός σύμβουλος: Ιωάννης Πούλιος
Βοηθός σκηνοθέτη: Γλυκερία Πατραμάνη
Σχεδιασμός τίτλων: Κώστας Πολάτογλου
Εναέριες λήψεις: Renovate3Dtech
Μετάφραση – υποτιτλισμός: Μελισσάνθη Γιαννούση.