«Να στοχεύεις ψηλά, το
φεγγάρι. Ακόμα κι αν αποτύχεις, θα βρεθείς ανάμεσα στ’ αστέρια» (Les Brown,
Αμερικανός συγγραφέας)
Στο λυκαυγές του
νέου έτους οι άνθρωποι συνηθίζουν να αναπροσαρμόζουν τα σχέδιά τους, να κρίνουν
και να απορρίπτουν κάποιες επιλογές του περασμένου χρόνου
ως ατελέσφορες και να σχεδιάζουν τα επόμενα βήματά τους με βάση
τους νέους στόχους που θέτουν. Κι αυτό γιατί βαθιά πιστεύουν όλοι πως
η ζωή χωρίς στόχο και θέληση είναι ένα καράβι στον Ωκεανό που πασχίζει να
αποφύγει τα κύματα χωρίς όμως να γνωρίζει σε ποιο λιμάνι πρέπει να
προσαράξει.
Ο Αϊνστάιν θέλοντας να
προβάλει με έμφαση το ρόλο των στόχων στη ζωή των ανθρώπων και ιδιαίτερα στον
εμπλουτισμό του εσωτερικού κόσμου τόνισε με έναν επιγραμματικό τρόπο: «Αν
θες να ζήσεις μια ζωή, εξάρτησέ την από έναν στόχο, όχι από ανθρώπους ή
πράγματα». Ο άνθρωπος και ο πολιτισμός του διαχρονικά προσδιορίστηκαν
καταλυτικά από τους ειδικούς και γενικούς στόχους που κάθε
φορά ετίθεντο. Υπάρχει επομένως, μια σχέση διαλεκτική ανάμεσα στον
άνθρωπο και τους στόχους που τίθενται, αφού το περιεχόμενο και η ποιότητα του
ενός διαμορφώνει και τον «πλούτο» του άλλου.
Οι στόχοι ως πυροκροτητές
Ο εσωτερικός πλούτος
του ανθρώπου τότε μόνο μπορεί να καλλιεργηθεί και να εξωτερικευθεί στο βαθμό
που το άτομο πιστεύει σε μια
ανώτερη ιδέα και «στρατεύεται» σε έναν μεγάλο σκοπό. Η
ανθρώπινη ύπαρξη είναι από τη φύση της πολυδιάστατη. Εκείνο, όμως, που την
ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα δημιουργήματα είναι η ύπαρξη ενός εσωτερικού κόσμου
(συναισθηματικού, πνευματικού, κοινωνικού, ηθικού). Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά
αυτού του «κόσμου» αποτελούν την προϋπόθεση για
την ανέλιξη του ανθρώπινου όντος.
Η ανέλιξη αυτή, όμως,
θεμελιώνεται πάνω στον εμπλουτισμό του ψυχικού κόσμου που συνιστά
την πεμπτουσία της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η καλλιέργεια, δηλαδή,
του εσωτερικού κόσμου και ο εμπλουτισμός του με νέα στοιχεία δεν συνιστά μόνο
μια γενετικά προγραμματισμένη εκδήλωση αλλά και μια «υποχρέωση» του
ατόμου. Βέβαια, αυτό δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη ούτε στις δεσμεύσεις ή τις
ευκαιρίες του περιβάλλοντος.
Ο άνθρωπος
ως υποκείμενο της ιστορίας επιβάλλεται ο ίδιος να εκμεταλλευτεί το
φυσικό «τάλαντο» καθώς και τις διευκολύνσεις του περιβάλλοντος για
να «σηκωθεί λίγο ψηλότερα» σύμφωνα με την επιταγή του ποιητή. Η
ενεργοποίηση, λοιπόν, όλων των δυνάμεων για την καλλιέργεια και εξωτερίκευση
του εσωτερικού πλούτου μπορεί να επιτευχθεί μόνο, όταν ο άνθρωπος προσδεθεί στο
άρμα μιας ανώτερης ιδέας και ενός μεγάλου σκοπού. Τα δύο αυτά κρατούν σε εγρήγορση τον
ψυχικό κόσμο και τον καλούν σε μια υπέρβαση της γήινης υπόστασης του
ανθρώπου.
«Όσα βουνά κι αν
ανεβείτε/ απ’ τις κορφές τους θ’ αγναντεύτε άλλες / κορφές, / ψηλότερες, μιαν
άλλη πλάση ξελογιάστρα / και στην κορφή σα φτάσετε την κατάψηλη / πάλε θα
καταλάβετε πως βρίσκεστε / σαν πρώτα κάτου απ’ όλα τ’ άστρα» (Κ. Παλαμάς)
Ο ποιητής δεν μάς
διδάσκει μόνο την μετριοφροσύνη και τη «σεμνότητα» απέναντι
στο αχανές του σύμπαντος, αλλά περισσότερο μάς προτρέπει να συνεχίσουμε
την «ανάβαση» για την κατάκτηση κι άλλων στόχων.
Κι αυτό γιατί οι μεγάλες ιδέες (δημιουργία, αλλαγή κόσμου…) και οι μεγάλοι σκοποί (κοινωνική δικαιοσύνη, αυτονομία) λειτουργούν ως πυροκροτητές του εσωτερικού πλούτου και ωθούν το άτομο σε πράξεις που το αναβιβάζουν στην ψηλότερη θέση των φυσικών δημιουργημάτων. Οι πνευματικές αναζητήσεις, η ηθική αρτίωση, η κοινωνική ωρίμανση και η συναισθηματική ισορροπία ικανοποιούνται και πραγματώνονται μόνο όταν υπάρχουν μεγάλες ιδέες και στόχοι ικανοί να συγκλονίσουν τον άνθρωπο και να τον απελευθερώσουν από τη φυλακή της απραξίας, της συνήθειας, της καθημερινότητας και της παραίτησης.
