Η κατασκευή του ναού Αγίου Αθανασίου Βαλτινού

 

Τα μνημεία και τα κτίσματα δεκάδων αιώνων που έχουν διασωθεί έως σήμερα, αποτελούν τα τεκμήρια της συλλογικής μας μνήμης στον χρόνο και τον χώρο και μας δίνουν πληροφορίες για τον τρόπο ζωής και τις σχέσεις των ανθρώπων με αυτά. Αποτελούν την συνέχεια μιας πορείας και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού αυτή την κληρονομιά, που μας βοηθάει να γνωρίζουμε καλά το παρελθόν μας, ώστε να μπορέσουμε να στηρίξουμε το παρόν και να οικοδομήσουμε σε σταθερά θεμέλια το μέλλον των επόμενων γενεών.

Η εικόνα του Παντοκράτορα, λίγο πριν την τοποθέτησή της, στο κέντρο της ημικυλινδρικής οροφής του ναού.

Η κατασκευή του ναού

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου Βαλτινού είναι το παλαιότερο κτίσμα του χωριού. Η κατασκευή του χρονολογικά ανάγεται στον 19ο αιώνα,  ανάμεσα στο 1800 έως το 1850.

Η λαϊκή προφορική παράδοση λέει πως η ανέγερση του ναού έγινε σε μεγάλο βαθμό με προσωπική εργασία των κατοίκων.

Για την κατασκευή του ναού οι κάτοικοι προμηθεύτηκαν την πέτρα από τα ριζά του Κόζιακα, δηλαδή, από τα χωριά Πρίνος, Πρόδρομος και Γενέσι. Την κουβαλούσαν με βόδια και αρσενικά βουβάλια τα οποία τραβούσαν τα αμάξια. Σ’ αυτά τα αμάξια φόρτωναν και μεγάλες πέτρες (αγκωνάρια) τις οποίες πελεκούσαν οι κτίστες στο χωριό και τις τοποθετούσαν ως ακρογωνιαίους λίθους στις γωνίες, στα παράθυρα και στις πόρτες του κτίσματος. Κατά τη μεταφορά της πέτρας, πολλές φορές, τα αμάξια έσπαζαν στο δρόμο καθώς ήταν ξύλινα και δεν άντεχαν από το πολύ βάρος. Την ξυλεία την προμηθεύθηκαν από το δάσος της Παναγίας και του λόγγου.

Το κτίσιμο έγινε από ειδικούς μαστόρους, κατά πάσα πιθανότητα από Ηπειρώτες.

Σε παρακείμενο χώρο, εκεί που σήμερα είναι το Ενοριακό Πνευματικό Κέντρο, είχε κτιστεί και ένα άλλο κτίριο (τα κελιά), που χρησιμοποιούνταν ως χώρος καταλύματος. Αυτός ο χώρος, για κάποια χρόνια, χρησιμοποιήθηκε και για τη στέγαση του Δημοτικού Σχολείου Βαλτινού.

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου προπολεμικά

Αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται στη βόρεια άκρη του χωριού, στο οικόπεδο υπ' αριθμόν 24, σε μία έκταση με εμβαδόν 6,389 στρεμμάτων, η οποία παραχωρήθηκε στην ενορία σύμφωνα με τη διανομή οικοπέδων του 1934. Πρόκειται για λιθόκτιστο ναό με εμβαδόν 200 τ.μ. Οι τοίχοι του έχουν πάχους 75 εκ.

Ο ρυθμός είναι Βασιλική με διπλή στέγη. Η άνω στέγη είναι σαμαρωτή και η κάτω επικλινής. Η κεραμοσκεπή στην αρχή είχε βυζαντινού τύπου κεραμίδια και στη συνέχεια τοποθετήθηκαν τα σημερινά ρωμαϊκού τύπου.

Έχει προσανατολισμό προς την ανατολή όπως όλοι οι χριστιανικοί ναοί. Ο προσανατολισμός αυτός σταθεροποιήθηκε μετά τον 4ο αιώνα έτσι ώστε το Ιερό Βήμα να είναι προς την ανατολή, όπως ήταν και ο ναός του Σολομώντα.

Στη νότια πλευρά υπάρχει ανοιχτό υπόστεγο (χαγιάτι, το οποίο κατασκευάστηκε το 1958) και στη δυτική ένα απλό προπύλαιο. Στη νοτιοδυτική γωνία του ναού υψώνεται το κωδωνοστάσιο (καμπαναριό), ενώ στην ανατολική άκρη έγινε μεταγενέστερα το γραφείο του ναού. Ανατολικά ο ναός καταλήγει σε μια ημικυκλική κόγχη με 5 απλά αψιδώματα.

Εργασίες ανακατασκευής και επέκτασης του ναού Αγίου Αθανασίου Βαλτινού, το 1953.

Η τοιχοποιία

 Το κτίσιμο του ναού έχει το σύστημα δόμησης τοίχων σε συνεχείς, ανισοϋψείς στρώσεις λίθων, ακατέργαστης αργολιθοδομής (λίθοι στη φυσική μορφή τους ή με ελαφρά επεξεργασία). Το κτίσιμο έγινε με αργούς λίθους και κονίαμα και ακολούθησε τους κανόνες δομήσεως που γίνονται για τις ξηρολιθοδομές. Η μόνη διαφορά είναι ότι, πριν μπει στη θέση της κάθε πέτρα, στρώθηκε με το μυστρί κονίαμα πάνω στις πέτρες.

Το κονίαμα είναι το συνδετικό υλικό μεταξύ των λίθων. Πρόκειται για  ένα πολτώδες παρασκεύασμα που αποτελείται από χώμα, νερό και κόκκους άμμου. Η χρήση του, εκτός από συνδετικό υλικό μεταξύ των λίθων το οποίο εξασφαλίζει τη στερεότητα, χρησιμοποιήθηκε και για την επίχριση τοιχοποιίας, εξασφαλίζοντας την προστασία της.

Συνεργείο ειδικών μαστόρων κατά την επίστρωση τσιμεντένιων πλακιδίων του ναού Αγίου Αθανασίου Βαλτινού, το 1953.

Το δάπεδο

Το δάπεδο παλαιότερα ήταν χωμάτινο, το 1953 στρώθηκε με τσιμεντένια πλακάκια. Πάνω από αυτά τα πλακάκια στρώθηκαν νέα κεραμικά πλακάκια τη δεκαετία του 1990.

Κομβικό σημείο της κατασκευαστικής εξέλιξης του ναού είναι το έτος 1953. Με το θάνατο του συγχωριανού μετανάστη, στην Αμερική, Αθανασίου Σταμούλη, προέκυψε μια δωρεά για την εκκλησία, την οποία αξιοποίησε το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο και προέβη σε ριζική ανακαίνιση του ναού. Το παλιό τέμπλο μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στον ναό της Παναγίας και στη θέση του κατασκευάστηκε καινούργιο, το σημερινό. Αντικαταστάθηκε η στέγη με καινούργια κεραμίδια, το δάπεδο πλακοστρώθηκε με τσιμεντένια πλακάκια και ταυτόχρονα έγιναν και διάφορες άλλες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του ναού.