Η παλάντζα είναι ένα από εκείνα τα εργαλεία που, ενώ
φαίνονται απλά, κουβαλούν μέσα τους αιώνες εμπειρίας, ισορροπίας και ανθρώπινης
σοφίας. Ένας κανόνας με ένα βάρος που μετακινείται∙ μια ευθεία γραμμή που
αναζητά την ισότητα∙ μια χειροποίητη τελειότητα που στέκει ανάμεσα στο εμπόριο
και στη φιλοσοφία. Από τα χέρια των μανάβηδων και των ψαράδων, που τη
χρησιμοποιούσαν στα παζάρια για να μετρήσουν το τίμιο βάρος του μόχθου τους, ως
το αριστερό χέρι της θεάς της Δικαιοσύνης, η παλάντζα έγινε σύμβολο της
ισορροπίας ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο, το αληθινό και το ψευδές.
Η παλάντζα δεν είναι μηχανή, είναι κριτής. Κάθε μικρή
μετατόπιση του βαριδιού φανερώνει τη λεπτότητα της κρίσης: πόσο κοντά ή μακριά
βρίσκεται κανείς από την αλήθεια. Στην ακρίβεια της ζύγισης υπάρχει μια ηθική
διάσταση —η ευθύνη να μη νοθεύσεις το αποτέλεσμα, να μη γείρεις τη ράβδο προς
το συμφέρον σου. Όποιος κρατά παλάντζα, κρατά κάτι παραπάνω από εργαλείο: κρατά
την εμπιστοσύνη του άλλου, το μέτρο της ανθρώπινης συναλλαγής.
Κι όμως, στην καθημερινή γλώσσα, η λέξη πήρε και μια
δεύτερη, ειρωνική σημασία. “Παλάντζα” λέμε εκείνον που αλλάζει γνώμη όπως
αλλάζει θέση το βαρίδι —κατά πού φυσά ο άνεμος του συμφέροντος. Η μεταφορική
αυτή μετατόπιση είναι δηλωτική της ανθρώπινης αδυναμίας: το όργανο της
ισορροπίας έγινε σύμβολο αστάθειας. Ίσως γιατί μέσα μας, οι περισσότερες
αποφάσεις ζυγίζονται όχι με τη λογική, αλλά με το φόβο, το πάθος ή την
επιθυμία.
Κι όμως, υπάρχει μια παράξενη δικαιοσύνη σε αυτή τη
διπλή φύση της παλάντζας. Γιατί η ίδια η ζωή είναι μια συνεχής ζύγιση. Όλα
γέρνουν και επανέρχονται, όλα δοκιμάζονται πάνω στη ράβδο της εμπειρίας. Ο
άνθρωπος ψάχνει πάντα το σωστό σημείο —εκεί όπου το βάρος του κόσμου και το
βάρος της ψυχής του ισορροπούν.
Έτσι, η παλάντζα μένει ως σύμβολο διττό: εργαλείο του
μόχθου και καθρέφτης της συνείδησης. Μεταξύ της μπρούτζινης αντοχής και της
ηθικής εύθραυστης γραμμής, θυμίζει πως η δικαιοσύνη, είτε στην αγορά είτε στην
ψυχή, δεν είναι ποτέ δεδομένη∙ είναι κάτι που ζυγίζεται κάθε μέρα από την αρχή.
