Επίτιμο Μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» o Θεόδωρος Νημάς

 

Προχθές Τετάρτη και ώρα 6 μ.μ. στην κεντρική αίθουσα εκδηλώσεων του μεγάρου του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» (Πλατεία Καρύτση, Αθήνα) πραγματοποιήθηκε η τελετή υποδοχής των νέων επιτίμων μελών αυτού, μεταξύ των οποίων και του Τρικαλινού φιλολόγου και δρος ιστορίας της εκπαιδεύσεως κ. Θεοδώρου Νημά. Στην απόφασή της η Εφορεία του Φ.Σ. Παρνασσού να τιμήσει τον

κ. Νημά αναφέρει: «Εις την απόφασιν ταύτην ήχθη η Εφορεία επιθυμούσα αφ’ ενός μεν όπως τιμήση το εν Ελλάδι και διεθνώς ανεγνωρισμένον έργον Σας, αφ’ ετέρου δε όπως προβάλη Υμάς ως υπόδειγμα Επιστήμονος και Ανθρώπου».

Μετά τους χαιρετισμούς του προέδρου του Φ.Σ.Π. καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Βασ. Κωνσταντινόπουλου και του γεν. γραμματέα κ. Μ. Φωκά επακολούθησε η Laudatio («Εγκώμιο») και η επίδοση τιμητικών διπλωμάτων και μεταλλίων στα νέα επίτιμα μέλη, κατόπιν δε η αντιφώνηση αυτών.

Μετά το πέρας της εκδηλώσεως παρατέθηκε δεξίωση στο φουαγιέ του Φ.Σ. «Παρνασσός».

Η ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ κ. Θ. ΝΗΜΑ:

«Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι, Είναι πολύ μεγάλη τιμή για μένα η ανακήρυξή μου ως επιτίμου μέλους του ιστορικού και πολύδραστου Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Ευχαριστώ θερμώς την Εφορεία του και ιδιαίτερα τον πρόεδρό της καθηγητή κ. Βασίλειο Κωνσταντινόπουλο που προέβη στη σχετική εισήγηση. Ευχαριστώ και όλους εσάς που παρευρίσκεστε απόψε εδώ και με τιμάτε με την παρουσία σας. Το να μιλήσω εγώ για τον «Παρνασσό» θα είναι σαν να κομίζω «γλαύκα εις Αθήνας».

Με την ευκαιρία της τιμής που μου γίνεται απόψε, θεωρώ υποχρέωσή μου να αναφερθώ επιγραμματικά σε εκείνους που με βοήθησαν και καθόρισαν την πνευματική μου πορεία.

Πρώτα πρώτα στους φιλολόγους καθηγητές μου στο Α΄ Γυμνάσιο Αρρένων Τρικάλων κ. Κων/νο Γιοντζή, ο οποίος, εκτός των όσων σπουδαίων μού μετέδωσε με την διδασκαλία του, με ενθάρρυνε τότε και μετέφρασα εμμέτρως την τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλέους, και τον αείμνηστο Αθανάσιο Μαγουλιώτη, ο οποίος μου ενεφύσησε την αγάπη προς την αρχαία ελληνική γραμματεία.

Δεύτερον, στους καθηγητές μου στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης αειμνήστους

Απόστολο Βακαλόπουλο, ο οποίος με το μειλίχιο ύφος του μου έμαθε να εμβαθύνω στην ιστορική έρευνα, τον Γρηγόρη Σηφάκη, που μαζί με την αγάπη προς την αρχαία ελληνική γραμματεία με βοήθησε να ασχοληθώ και με την λαογραφική έρευνα, τον Εύδοξο Τσολάκη, χάρη στον οποίο γνώρισα την παντελώς άγνωστη για μένα βυζαντινή γραμματεία, καθώς και τον Κάρολο Μητσάκη, ο οποίος μου είχε αναθέσει να καταγράψω τα βιβλία της βιβλιοθήκης του, αποκτώντας έτσι μια σχετική εμπειρία ως προς την ταξινόμηση των βιβλίων, όταν κατόπιν ανέλαβα την οργάνωση σχολικών, και όχι μόνον, βιβλιοθηκών.

Την αγάπη μου στη λαογραφία και τη μουσική καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών της Θεσσαλίας οφείλω επίσης στον αείμνηστο μεγάλο Ελβετό λαογράφο και μουσικολόγο Samuel Baud-Bovy, ο οποίος έγραψε σχετική μελέτη με βάση τα ηχογραφημένα τραγούδια της Συλλογής μου και στήριξε τις σχετικές έρευνές μου.

Θα ήταν παράλειψή μου, αν δεν μνημόνευα τον πρώην Έφορο Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας και κατόπιν καθηγητή του Παν/μίου Θεσ/νίκης κ. Νίκο Νικονάνο, ο οποίος το καλοκαίρι του 1972 με είχε προσλάβει ως βοηθό σε ανασκαφές στη Θεσσαλία και με δίδαξε πολλά σχετικά με την αρχαιολογική έρευνα.

Άφησα τελευταίον τον αείμνηστο καθηγητή του Παν/μίου Αθηνών και επί πολλά έτη πρόεδρο του «Παρνασσού» Ιωάννη Μαρκαντώνη, ο οποίος ήταν ο επιβλέπων της Συμβουλευτικής Επιτροπής και ο εισηγητής της Εξεταστικής Επιτροπής της διδακτορικής μου διατριβής. Ήταν εκείνος που με έφερε πρώτη φορά σε τούτη την αίθουσα. Του χρωστώ πολλά, όπως και στους προαναφερθέντες, οι οποίοι πάντα με τιμούσαν με την αγάπη και την φιλία τους, και όταν τους προσκάλεσα, μέσω του Φιλολογικού, Ιστορικού, Λογοτεχνικού Συνδέσμου Τρικάλων, του γνωστού με τα αρχικά Φ.Ι.ΛΟ.Σ., ήρθαν στα Τρίκαλα και ετίμησαν το βήμα του.

Δεν πρέπει όμως να παραλείψω την αγρότισσα Μάνα μου Βασιλική, η οποία, εκτός της μητρικής αγάπης που μου έδωσε και εργάστηκε σκληρά για να σπουδάσει τα τρία παιδιά της, υπήρξε και πολύτιμος λαογραφικός θησαυρός.

Αγαπητέ Πρόεδρε του Παρνασσού, συμφοιτητά μου Βασίλη, εσύ ακολούθησες επιτυχώς πανεπιστημιακή σταδιοδρομία, εγώ όχι, αν και μου το είχαν προτείνει δύο καθηγητές μου, ο Εύδοξος Τσολάκης και ο Κάρολος Μητσάκης. Δεν το μετάνιωσα. Θα ασφυκτιούσα αν είχα περιοριστεί σε ένα αντικείμενο. Προτίμησα το λίγο απ’ όλα και την ζωή στα όμορφα Τρίκαλα και στην γύρω φύση με τα βουνά και τα ποτάμια της. Μπορώ να πω ότι δεν θα «φύγω» με τον «πιο τρανό καημό» του μεγάλου μας ποιητή Κωστή Παλαμά, που «σκυφτός μεσ’ στα βιβλία» δεν χάρηκε τα πράσινα βουνά και την όμορφη πλάση. Σας ευχαριστώ όλους».

 ΜΙΚΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ»

Ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός ιδρύθηκε το 1865 από τους αδελφούς Λάμπρου (ένας εκ των οποίων, ο Σπυρίδων, διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ελλάδος), με σκοπό να ενώσει όλες τις πνευματικές δυνάμεις και να βοηθήσει στην πνευματική άνοδο του λαού. Η επιλογή του ονόματος «Παρνασσός» παραπέμπει στην πνευματική κορυφή. Ο Φ.Σ. «Παρνασσός» γρήγορα αναδείχτηκε ως το πνευματικό κέντρο της χώρας και δικαίως χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη Ακαδημία των Γραμμάτων και των Τεχνών του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, αφού η Ακαδημία Αθηνών ιδρύθηκε μόλις το 1926.

Από το ιστορικό βήμα του Παρνασσού, το οποίο διατηρείται, έχουν μιλήσει προσωπικότητες διεθνούς και παγκοσμίου κύρους όπως ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο Κλεμανσώ, ο Σλήμαν και ο ιδρυτής των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων Πιέρ ντε Κουμπερντέν. Εκεί είχαν το πνευματικό τους «στέκι» οι μεγάλοι πνευματικοί μας δημιουργοί, όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Γεώργιος Σουρής και πολλοί άλλοι. Εκτός των πνευματικών δραστηριοτήτων ο Φ.Σ. Παρνασσός έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τα προβλήματα που απασχολούσαν την ελληνική κοινωνία και παρενέβαινε στα δημόσια πράγματα της χώρας. Η βιβλιοθήκη του περιλαμβάνει 57.000 τίτλους και 80.000 τόμους εξαιρετικών και σπανιότατων βιβλίων.

 

Η «Δημόσια Ιστορία», η Ιστορική – Συλλογική Μνήμη και η διαχείριση του Παρελθόντος

 

Του  Ηλία  Γιαννακόπουλου, Φιλολόγου

Επ’ ευκαιρία της πετυχημένης εκδήλωσης-διάλεξης του Φ.Ι.ΛΟ.Σ Τρικάλων με ομιλητή τον καθηγητή Χάρη Αθανασιάδη που ανέπτυξε το θέμα: «Συλλογική Μνήμη και Δημόσια Ιστορία», Τρίκαλα, 8 Δεκεμβρίου 2023.

«Ούτως αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αλήθειας. Και επί τα ετοίμα μάλλον τρέπονται» (Θουκυδίδου Ιστορίαι,1.20.3).

Ο Θουκυδίδης αναφερόμενος στη μέθοδο που ακολούθησε στην καταγραφή όσων συνέβησαν στον Πελοποννησιακό Πόλεμο διατυπώνει τη θέση πως οι άνθρωποι επιδεικνύουν μία απροθυμία στην αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας και γι' αυτό τρέπονται προς  ό,τι βρίσκουν έτοιμο.

Η αναζήτηση και η αποδοχή της ιστορικής αλήθειας συνιστά ένα τα κορυφαία ζητούμενα κάθε ανθρώπου στο βαθμό που αυτή συμβάλλει καθοριστικά όχι μόνον στη δόμηση της ατομικής και εθνικής ταυτότητάς του αλλά και στη σχέση του με το παρελθόν. Μία σχέση που διαμορφώνει καθοριστικά και τη διαχείρισή του αφού η άποψη που έχουμε για όσα συνέβησαν στον παρελθόντα χρόνο συγκροτεί και τη γενικότερη βιοθεωρία μας ως ανθρώπων και πολιτών.

Όλοι αναρωτιόμαστε αν η γνώση και η απότοκη γνώμη που έχουμε για το ιστορικό μας παρελθόν είναι έγκυρη ή προϊόν ημιμάθειας ή ακόμη και κάποιας κρατικής προπαγάνδας μέσα από τη σχολική διδασκαλία της ιστορίας.

Δεν είναι λίγες οι φορές που γινόμαστε αποδέκτες μιας διαφορετικής καταγραφής και ερμηνείας των ιστορικών γεγονότων από πηγές που ποικίλλουν (εφημερίδες, πρόσωπα, αρχαιολογικά ευρήματα και κείμενα, μνημεία, τηλεόραση, συζητήσεις με φίλους μας, επίσκεψη σε ένα μουσείο…). Τότε είναι που αρχίζουμε να υποψιαζόμαστε την πλάνη μας, την ημιμάθειά μας ή ακόμη κι αρχίζουμε να αμφισβητούμε την ιστορική γνώση των σχολικών και πανεπιστημιακών μας χρόνων.

Τρανταχτό παράδειγμα όλων των παραπάνω τα ιστορικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τις  επετειακές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή ή ακόμη και τα 2500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.χ). Κάποια από αυτά τα στοιχεία όχι μόνον συμπλήρωσαν τις ελλιπείς, έτσι κι αλλιώς γνώσεις μας γι αυτά τα γεγονότα, αλλά και αποδόμησαν ως ένα σημείο τις παραδοσιακές ερμηνείες γι αυτά.

Αν στα παραπάνω γεγονότα προστεθούν κι άλλα που αγγίζουν τη νεότερη ιστορία μας, όπως ο εμφύλιος πόλεμος 1946-49, η συμφωνία για τη Βόρεια Μακεδονία και φυσικά για την ταυτότητα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, τότε θα καταλάβουμε πόσο η κοινή γνώμη είναι δύσπιστη προς  την σχολική και ακαδημαϊκή εκδοχή της ιστορίας μας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποδοχή της «φρόνιμης» στάσης του Μεταξά στην Μικρασιατική καταστροφή και η αποδοχή πως το μεγάλο «ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου του 1940 ειπώθηκε από τον Μεταξά και έγινε αποδεκτό με ενθουσιασμό από τον Ελληνικό Λαό, άσχετα αν κάποιοι υψηλά ιστάμενοι στρατιωτικοί συμβούλεψαν να φανούμε πραγματιστές.

Η παραπάνω διαπίστωση δεν στοχεύει στην δικαίωση του δικτάτορα Μεταξά, αλλά να καταδείξει το μέγεθος της επιλεκτικής προβολής από τα σχολεία και τα επίσημα κρατικά ιδρύματα της ιστορικής αλήθειας. Τότε είναι που ο πολίτης στέκεται μετέωρος και αναζητά από μόνος του την άλλη ιστορική αλήθεια που επιμελώς ή από σκοπιμότητα ή από έλλειψη επαρκών ιστορικών στοιχείων αποκρύπτεται από τα δημόσια ιδρύματα.

Η περίπτωση του «Κρυφού Σχολείου» είναι επίσης ενδεικτική. Ακόμη και σήμερα προστατεύεται ο μύθος του, ενάντια στην ιστορική αλήθεια.

Στο σημείο αυτό είναι που επιστρέφουμε στη Θουκυδίδεια ιστορική μέθοδο, αλλά και στην «Δημόσια Ιστορία» που φιλοδοξεί ως νέος κλάδος ή τομέας της ιστορίας να αποκαλύψει ή και να μας διδάξει κάποια «ιστορικά απόκρυφα» του εθνικού μας παρελθόντος.