Η αυλή της μνήμης

 

Η φωτογραφία του 1958 στο Βαλτινό είναι κάτι περισσότερο από μια οικογενειακή ανάμνηση∙ είναι μια στιγμή όπου ο χρόνος σταματά για να αποτυπώσει το αόρατο νήμα που ενώνει τις γενιές.
Στην αυλή του πλίνθινου σπιτιού, οι γυναίκες της οικογένειας στέκονται σαν ρίζες και κλαδιά του ίδιου δέντρου. Δεν στήνονται τυχαία για μια φωτογραφία∙ κάτι χαρμόσυνο πλησιάζει — τα προεόρτια ενός γάμου, ίσως, ή η σιωπηλή υπόσχεση μιας νέας αρχής.

Από δεξιά, η μάνα Κωνστάντω∙ μαυροντυμένη, ρίζα βαθιά, με το βλέμμα της καρφωμένο στον φακό όπως σε μια προσευχή. Κουβαλά στις πτυχές του φορέματός της τα χρόνια της αντοχής, τα πικρά και τα γλυκά της ζωής, τα παιδιά που μεγάλωσε και τα όνειρα που δεν πρόφτασε να δει.
Δίπλα της, η Ευαγγελία — λεπτή σαν νεαρό κλαρί — κρατά από το χέρι την ανεψιά της, τη μικρή Βάσω∙ το μέλλον που ήδη ανασαίνει μέσα στο παρόν.
Η Γεωργία, αρραβωνιασμένη, στέκει στο κέντρο∙ ανάμεσα στη μάνα και στις αδελφές της, όπως η γέφυρα που ενώνει τα πριν και τα μετά. Στο πρόσωπό της καθρεφτίζεται η στιγμή που αλλάζει ο ρόλος: από κόρη σε γυναίκα, από παιδί σε σπιτονοικοκυρά.
Κι αριστερά, η Άννα∙ η μεγαλύτερη. Κρατά στην αγκαλιά τον μικρό Στέλιο, ένα φως μέσα στο βλέμμα του παιδιού που δεν ξέρει ακόμη πως κουβαλά τη μνήμη όλων τους.

Η αυλή είναι γιορτινή μέσα στη λιτότητά της. Ένα κουβάρι ζωής ξετυλίγεται ανάμεσα στους τοίχους από πλίνθους, στα παράθυρα με τις κουρτίνες, στα σταμνιά που λάμπουν στο βάθος. Όλα μιλούν σιγανά: για τον κόπο, για τη συντροφιά, για τη θηλυκή υπομονή που στηρίζει τον κόσμο.

Η φωτογραφία αυτή είναι μια αναπνοή αιωνιότητας.
Ο φακός εκτός από τα πρόσωπα, παγιδεύει και τη σιωπή του τόπου, τη γεύση του χρόνου, και τη μυστική συνομιλία των γενεών.
Κι αν τη κοιτάξεις καλά, θα δεις πως πίσω απ’ το χαμόγελο της Γεωργίας, πίσω απ’ τη σκιά της μάνας, πίσω απ’ τα παιδικά μάτια του Στέλιου, υπάρχει κάτι που δεν γερνά: η αόρατη συνέχεια της ζωής∙ το νήμα που δεν κόβεται.

Υ.Γ. Ευχαριστούμε τον Στέλιο για την παραχώρηση του οικογενειακού κειμηλίου. 

Όταν η Αξιοπρέπεια Σκοντάφτει σε Ένα ΑΤΜ

 

Ένα από τα πιο σιωπηλά αλλά οδυνηρά κοινωνικά φαινόμενα της εποχής μας εκτυλίσσεται καθημερινά μπροστά από τα ΑΤΜ των τραπεζών. Εκεί, ηλικιωμένοι άνθρωποι, που για δεκαετίες εξυπηρετούνταν από τον υπάλληλο στο γκισέ με ανθρώπινη επαφή και κατανόηση, βρίσκονται ξαφνικά αντιμέτωποι με ψυχρές οθόνες αφής, μπερδεμένα μενού και οδηγίες που αναβοσβήνουν χωρίς έλεος. Και πίσω τους μια ουρά που γκρινιάζει, κοιτάζει με δυσφορία ή –ακόμα χειρότερα– με ειρωνεία.

Η ψηφιακή μετάβαση, που υποσχέθηκε ταχύτητα και ευκολία, μετατράπηκε σε εφιάλτη για όσους δεν πρόλαβαν να εκπαιδευτούν στον νέο κόσμο. Εκείνοι που στήριξαν την κοινωνία με την εργασία τους για δεκαετίες, βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με έναν αόρατο και αμείλικτο αποκλεισμό: τον ψηφιακό αναλφαβητισμό. Δεν είναι ότι δεν θέλουν να μάθουν· απλώς κανείς δεν τους έδωσε τον χρόνο, την υπομονή και το δικαίωμα στο λάθος.

Το τραγικότερο όλων; Οι υπάλληλοι των τραπεζών, που άλλοτε έσκυβαν με χαμόγελο πάνω από το βιβλιάριο, έχουν πλέον εντολές «να μην βοηθούν». Ο ανθρώπινος παράγοντας έχει υποκατασταθεί από τις οδηγίες της διοίκησης, που βλέπει τους πελάτες ως «όγκους συναλλαγών» και όχι ως πρόσωπα. Έτσι γεννιούνται σκηνές θλιβερές και τραγελαφικές μαζί: ηλικιωμένοι να ζητούν βοήθεια και να απομακρύνονται αμήχανα, να πατούν τυχαία κουμπιά με ελπίδα, να τρέμουν μήπως «κλέψει» το μηχάνημα την κάρτα τους, να δέχονται υποδείξεις από αγνώστους της ουράς – συχνά με φωνές, καβγάδες ή συγκαταβατικά «άσε, γιαγιά, θα το κάνω εγώ».

Κι όταν η ταπείνωση ξεπεράσει τα όρια, πολλοί απλώς τα παρατούν. Φεύγουν με σκυφτό κεφάλι, χωρίς τα χρήματα που χρειάζονταν, χωρίς τη σύνταξη που δικαιούνται. Όχι μόνο διεκπεραίωση συναλλαγής δεν επιτεύχθηκε, αλλά χάθηκε και κάτι πολυτιμότερο: η αξιοπρέπεια. Γιατί όταν το κράτος και οι θεσμοί εγκαταλείπουν τους πολίτες τους στην τύχη ενός μηχανήματος, το μήνυμα είναι σαφές: «δεν ανήκετε πια εδώ».

Η κοινωνία όμως δεν μπορεί να χτίζεται μόνο πάνω στην ταχύτητα, την "αποδοτικότητα" και τα κέρδη. Ο πολιτισμός μας κρίνεται από το πώς φερόμαστε στους πιο ευάλωτους – όχι από το πόσο γρήγορα κάνουμε ανάληψη από ένα ΑΤΜ. Χρειάζεται άμεσα να επανέλθει η ανθρώπινη παρουσία μέσα στις τράπεζες, να προβλεφθούν ειδικοί υπάλληλοι ή εθελοντές που να συνοδεύουν τους ηλικιωμένους στις συναλλαγές τους, να οργανωθούν δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα για τη χρήση βασικών ψηφιακών υπηρεσιών.

Γιατί η τεχνολογία είναι εργαλείο – όχι φράχτης. Και η αξιοπρέπεια δεν μπορεί να μπαίνει σε αναμονή με τον αριθμό προτεραιότητας.

Δ.Τ.