Λέξεις του τόπου μας, από το Γλωσσάρι Ιδιώματος Δυτικής Θεσσαλίας και ευρύτερης περιοχής αυτής. ΥΨΙΛΟΝ

Του Ευαγγέλου Στάθη Φιλολόγου

Συνεχίζοντας την παρουσίαση μέρους από το λεκτικό – γλωσσολαογραφικό υλικό που αφορά τον τόπο μας, και το οποίο έχει καταγραφεί στο βιβλίο μου με τίτλο: «Γλωσσάρι ιδιώματος Δυτικής Θεσσαλίας και ευρύτερης περιοχής αυτής», γίνεται μια επιλογή λέξεων που αρχίζουν από το γράμμα (Υ) και παρουσιάζονται παρακάτω με αλφαβητική σειρά:

υνί  του ουδ. ους.  1) το κοφτερό εξάρτημα του αλετριού που οργώνει το χώμα  2) στις φράσ. βρήκι η νύφη του υνί κατ’ απ’ την πόρτα (παροιμ. για κάτι πολύ εύκολο και σίγουρο) – χάλασι του υνί να φκιάσει βιλόνι

ύπιργα  τα ουδ. ουσ.  τα σύνεργα· κάθε αντικείμενο ή εξάρτημα για τη διευκόλυνση της ζωής του ανθρώπου: καλά είνι η άνθρουπους να τά’χει ούλα τα ύπιργα σπίτι τ’

υπουγραμμός  η αρσ. ουσ.  στη φράση τύπος και υπογραμμός (για άνθρωπο που αποτελεί υπόδειγμα στη συμπεριφορά του)

υπουκύβου  ρ. αμετ. αόρ. υπούκυψα· υποκύπτω, υποχωρώ: ό,τι  κι να τουν πεις, μα καλέ  μ’  μα ’χαμνέ μ’, τίπουτι αυτός, πουτέ δεν υπουκύβει – έιπι είπι, μι πήρι τ’αυτχιά μ’,  στου τέλους υπούκυψα κι ’γω, τι νά’ κανα;

ύστιρου  του ουδ. ουσ.  το ύστερο· ο πλακούντας του εμβρύου που βγαίνει από τη μητέρα μετά τον τοκετό

ύστρα  και  ύστρας  επίρρ.  ύστερα  μετά, κατόπιν: ας πλαεάσουμι τώρα κι ύστρα γλέπουμι τι κάνουμι

υφάδι  του ουδ. ουσ.  το νήμα που διαπλέκεται με το στημόνι και υφαίνεται στον αργαλειό: γνέθου του υφάδι  – έβαψα του υφάδι

ύφαμα  του ουδ. ουσ.  το ύφασμα που υφάνθηκε στον αργαλειό: αυτό του γνέμα τό’χου για ύφαμα κι αυτό για πλέξιμο – έκανις τόσου ύφαμα σήμιρα; μπράβο!

ύψουμα  του ουδ. ουσ. ειδική σύντομη ιεροτελεστία κατά την οποία ο ιερέας αγιάζει τον άρτο (κομμάτι αρτοκλασίας)· ο άρτος αυτός τοποθετείται στην κορυφή ενός πιάτου ή ενός δίσκου γεμάτου με βρασμένο και ζαχαρωμένο σιτάρι, πάνω στο οποίο μπήχνεται ένα αναμμένο κερί. Η τελετή αυτή γίνεται κατά την ονομαστική γιορτή κάποιου ή κατά τη γιορτή του αγίου της ενορίας: σκώνου του ύψουμα στη νηκκλησιά – πχοιος σήκουσι του ύψουμα απ’ τουν Άγιου σήμιρα που γιουρτάζει;