Η λάμψη του κενού και η σιωπή της σοφίας

 

Η επίδειξη πλούτου είναι από τα πιο ηχηρά αλλά και τα πιο κούφια φαινόμενα της εποχής μας. Άνθρωποι που αποκτούν χρήματα, είτε με κόπο είτε τυχαία, είτε δίκαια είτε σκοτεινά, σπεύδουν να τα μετατρέψουν σε θέαμα. Πανάκριβα αυτοκίνητα, φεράρι και πόρσε που γυαλίζουν περισσότερο από την ψυχή του ιδιοκτήτη τους, ρούχα-σύμβολα, αντικείμενα που δεν υπηρετούν καμία ανάγκη παρά μόνο το βλέμμα του άλλου. Δεν πρόκειται για απόλαυση, αλλά για διακήρυξη. Δεν πρόκειται για χαρά, αλλά για κραυγή.

Κι όμως, αυτό που νομίζουν ότι επιδεικνύουν ως πλούτο, είναι στην πραγματικότητα η φτώχεια τους. Ψυχική φτώχεια. Φτώχεια αυτοκυριαρχίας, μέτρου και εσωτερικής γαλήνης. Όποιος χρειάζεται να φωνάξει ότι είναι πλούσιος, είναι επειδή μέσα του φοβάται πως δεν αξίζει. Η επίδειξη δεν είναι δύναμη, είναι άμυνα. Είναι το περίβλημα ενός κενού που ζητά απεγνωσμένα επιβεβαίωση.

Η κομπορρημοσύνη γίνεται τότε τρόπος ύπαρξης. Το αυτοκίνητο δεν είναι μέσο μετακίνησης αλλά προέκταση του εγώ. Το τιμόνι γίνεται σκήπτρο, η ταχύτητα υποκατάστατο ελέγχου, ο θόρυβος της μηχανής κάλυμμα της εσωτερικής σιωπής που τρομάζει. Όλα μιλούν για συμπλέγματα, κατωτερότητας, ανασφάλειας, φόβου μήπως κάποιος δει πίσω από το λαμπερό περίβλημα και ανακαλύψει την ένδεια νοήματος.

Σε πλήρη αντίστιξη στέκει ο Ηράκλειτος. Γόνος βασιλικής οικογένειας, κληρονόμος εξουσίας και πλούτου, αρνήθηκε το βασίλειο και τα προνόμια. Δεν τον γοήτευσε η λάμψη, αλλά η αλήθεια. Έζησε λιτά, σχεδόν πάμφτωχα, όχι από ανάγκη αλλά από επιλογή. Γιατί είχε κατανοήσει κάτι που οι επιδεικτικοί πλούσιοι αγνοούν, ότι ο πραγματικός πλούτος δεν συσσωρεύεται, αλλά κατακτιέται εσωτερικά.

Ο Ηράκλειτος δεν είχε ανάγκη να αποδείξει τίποτα σε κανέναν. Η γνώση του, η σοφία του, η βαθιά κατανόηση του λόγου και της ροής των πραγμάτων ήταν αρκετές. Εκείνος που γνωρίζει, σιωπά. Εκείνος που είναι πλήρης, δεν επιδεικνύεται. «Πλούτος ψυχής», θα μπορούσε να πει κανείς, είναι η ικανότητα να ζεις με λίγο και να σκέφτεσαι βαθιά.

Ίσως λοιπόν το ερώτημα δεν είναι ποιος έχει περισσότερα, αλλά ποιος χρειάζεται λιγότερα. Γιατί ο αληθινά πλούσιος άνθρωπος δεν ξεχωρίζει από όσα δείχνει, αλλά από όσα μπορεί να στερηθεί χωρίς να χάσει τον εαυτό του. Και εκεί, μπροστά στη σιωπηλή σοφία του Ηράκλειτου, οι μηχανές των φεράρι σωπαίνουν.