Μελέτη Θανάτου

Αληθινά είναι ασύλληπτο μυστήριο ο θάνατος, που μόνο με δέος μπορεί να το προσεγγίσει ο νους και η καρδιά του πονεμένου ανθρώπου.
Από τότε που ο θάνατος έγινε συνειδητός για τον άνθρωπο, η ψυχή του αναδείχθηκε σε πρωταρχικό πρόβλημα για τον φιλοσοφικό στοχασμό και την προσευχή στον θεό. Ο θάνατος δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αποδέσμευση της ψυχής από το σώμα. Ο Σωκράτης υποστηρίζει στον Γοργία ότι «ο θάνατος δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αποσυναρμολόγηση δύο πραγμάτων που ήταν ενωμένα, δηλαδή της ψυχής και του σώματος».

Η φιλοσοφική σπουδή δεν είναι τίποτε άλλο παρά μελέτη θανάτου.
Ο θάνατος είναι ένα πραγματικό γεγονός που το πληροφορούμαστε για τους άλλους, αλλά δεν το βιώνουμε.


«Είμαστε όλοι επιζώντες που έχουμε πάρει αναβολή από τον θάνατο», τονίζει ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ντεριντά.
Μάλιστα, είμαστε προσεκτικοί, πουλιά διαβατάρικα στον ουρανό της ζωής αλλά και αθάνατοι. Η αθανασία είναι η θεότητα που κλείνουμε μέσα μας και πολλές φορές αγνοούμε. Η τραγική οικονομία της Δημιουργίας όλης εκφράζεται με τον θάνατο. Την υπαρξιακή απουσία καταργούμε με δυο δυνάμεις: τη μνήμη και την πίστη. Με τη μνήμη διατηρείται η εγκόσμια αιωνιότητα. Με την πίστη πιστώνεται η άλλη ζωή, εκείνη που έχει αρχή, αλλά δεν έχει τέλος. Μνήμη θανάτου εξανθρωπίζει τη ζωή μας. Ο μόνος τρόπος που έχουν οι νεκροί να τους κρατήσουμε ζωντανούς είναι όταν τους θυμόμαστε. Τους συνοδεύουν ένα μεγάλο μέρος των αναμνήσεων που έχουμε γι’ αυτούς. «Τότε οι νεκροί πεθαίνουν, όταν τους λησμονούμε», γράφει ο Κώστας Ουράνης. «Η εσωτερική μας συναναστροφή με τον θάνατο είναι η συναναστροφή μας με την αιωνιότητα», αναφέρει ο φιλόσοφος Π. Κανελόπουλος.

«Αυτό που δίνει νόημα στη ζωή, δίνει νόημα και στο θάνατο» (Σεντ Εξιπερί). Η ζωή και ο θάνατος είναι θεϊκή δικαιοδοσία, την οποία πρέπει να αποδεχόμαστε. Η χαρά και η θλίψη συνθέτουν τη ζωή. Δέξου τη χαρά με σωφροσύνη και τη θλίψη με καρτερία.
Μπροστά στον θάνατο το μόνο άνοιγμα, πέρα από τον πανδαμάτορα χρόνο, είναι ακριβώς η προέκταση της αγάπης, της μνήμης. Το βάλσαμο είναι αυτό. «Ο πιστεύων εις εμέ καν αποθάνη ζήσεται». Το δικό σου αναμμένο κερί είναι αυτό που δημιουργεί το φως μέσα στο σκοτάδι που απλώνεται γύρω μας. Η μνήμη θανάτου δύναται να σε καταστήσει πραγματικό φιλόσοφο της ζωής και του θανάτου και να σε παρακινήσει στην εκτέλεση καλών και θεάρεστων έργων. «Πάσαν ώραν μνημόνευε την έξοδό σου, έχε καθ’ ημέραν προ οφθαλμών τον θάνατο, μνημόνευε τινι σε δει παραστήναι» (Μέγας Αθανάσιος). Και ο Οράτιος γράφει «Πίστευε ότι κάθε μέρα είναι η τελευταία που λάμπει για σένα».

Λίγοι άνθρωποι έχουν το προνόμιο να επιβεβαιώνουν τη ζωή τους με την αξιοπρέπεια που αντιμετωπίζουν τον θάνατο, γιατί ζούμε σε έναν κόσμο «που δεν έχει να αντιτάξει νόημα ζωής στην αλογία του θανάτου» (Χ. Γιανναράς). Οι άνθρωποι μη μπορώντας να θεραπεύσουν τον θάνατο, προσπαθούν να μην τον σκέπτονται. Πολλοί άνθρωποι σήμερα πεθαίνουν πριν από την ώρα τους από τον φόβο του θανάτου. Κάθε μέρα που περνάει κάνουν και ένα βήμα στη μάνα γη. «Χους εσμέν και εις γην απελευσόμεθα». Η γη θα ζητήσει και θα πάρει το δικό της. Το χοϊκό σώμα μας και ο ουρανός το δικό του, την αθάνατη ψυχή.

Ο δρόμος προς την πληρότητα διέρχεται από το μηδέν του θανάτου, το κενό της ζωής. «Κύριε, δωσ΄ τον καθένα τον δικό του θάνατο - τον θάνατο που βγαίνει μέσα από τη ζωή του εκείνη που αυτός την είχε αγάπη, νόημα και ανάγκη» (Ρίλκε).
«Θέλω να βλέπω μέσα στα χορτάρια των κοιμητηρίων να ανθίζουν όλες οι αναστάσιμες ελπίδες μου, δίπλα στα μαραμένα αγκάθια της μελαγχολίας και της ματαιότητας», εύχεται ο καθηγητής Παντελής Πάσχος. Στα κοιμητήρια, όπου βασιλεύει η αιώνια σιωπή, αφήνει πίσω τη μνήμη, το έργο και το περίσσευμα της αγάπης. Στο τελευταίο μας ταξίδι «μες σ’ αυτή τη βάρκα είμαστε μονάχοι!». Ο θάνατος θα ΄ρθει ξαφνικά και θα ΄χει τριαντάφυλλο στο στόμα (Μπουκόφσκι). Και τελειώνω με τις «προσευχές» του Τζον Ντον «Ο θάνατος οποιουδήποτε ανθρώπου με εξαντλεί, γιατί ανήκω στο ανθρώπινο είδος.
Γι΄ αυτό ποτέ μην προκαλείς να μάθεις για ποιόν χτυπά η καμπάνα. Χτυπάει για σένα».