Βδέλλες και μνήμες στο Βαλτινό

 

Οι βδέλλες, αυτά τα μικρά υδρόβια σκουλήκια, κουβαλούν μια ιστορία που διασταυρώνει τη φύση με την ιατρική, την καθημερινότητα με τον μύθο. Ζουν σε έλη, σε λίμνες και σε νερά στάσιμα, σώματα πλατιά και ευέλικτα, έτοιμα να κολλήσουν στο δέρμα και να ρουφήξουν ζωή. Στην πρώτη ματιά προκαλούν αποστροφή, ίσως και φόβο· κι όμως, για αιώνες υπήρξαν θεραπευτές, εργαλεία του ανθρώπου στην προσπάθειά του να τιθασεύσει τις αρρώστιες.

Στο Βαλτινό, τότε που οι βαλτότοποι σκέπαζαν τον κάμπο, πολλοί έβγαιναν για τούτο το αλλόκοτο «μάζεμα». Οι αβδελλάδες, ξυπόλητοι μέσα στα νερά, δέχονταν τις βδέλλες στα πόδια τους και τις ξεκολλούσαν με προσοχή, πριν τους αδειάσουν το αίμα. Έπειτα τις έκλειναν σε βαζάκια, για να καταλήξουν στα φαρμακεία των Τρικάλων ή στα χέρια γιατρών. Οι γυάλινες φιάλες με τις ζωντανές βδέλλες στόλιζαν τα ράφια, σαν σιωπηλά φαρμακευτικά φυλαχτά. Εκεί, ο ασθενής εύρισκε την ελπίδα της αφαίμαξης· μια φυσική μέθοδος, σχεδόν μαγική, για την υπέρταση, για τους πονοκεφάλους, για το πλεονάζον «κακό αίμα».

Οι κάτοικοι του χωριού θυμούνται ακόμα πώς έβαζαν τις βδέλλες στον λαιμό, αφήνοντας το σώμα να παραδοθεί για λίγο στο δάγκωμα και στην απομύζηση. Η ίδια η φύση έδινε το φάρμακο, αλλά με τίμημα: μια σταγόνα αίμα, μια μικρή θυσία. Κι έτσι η βδέλλα απέκτησε μια θέση ανάμεσα στο ευεργετικό και το απειλητικό, στο χθόνιο και στο σωτήριο.

Δεν ήταν όμως πάντα καλοδεχούμενη. Στα κοπάδια, στα πρόβατα και στα άλλα ζώα, οι βδέλλες έφερναν ασθένειες, προκαλώντας πνιγμό και φθορά. Ειδικά εκείνες που έμοιαζαν με φύλλα πρίνου, οι λεγόμενες «κλαπάτσες», στοίχειωναν τις μνήμες των κτηνοτρόφων. Η ίδια μορφή, άλλοτε θεραπεύτρια του ανθρώπου, γινόταν φονιάς των ζώων.

Αν κοιτάξουμε βαθύτερα, η βδέλλα μοιάζει με αλληγορία της ίδιας της ζωής. Σαν να μας θυμίζει ότι κάθε δύναμη είναι διπλή: το χέρι που σώζει μπορεί να πληγώνει, κι εκείνο που ρουφά την ουσία μας μπορεί να την εξαγνίζει. Ο άνθρωπος, μέσα στους βάλτους, αναγκάστηκε να συνυπάρξει με το παράδοξο· να δει στο ταπεινό σκουλήκι μια θεραπεία, και στο φρικτό του άγγιγμα μια λύτρωση.

Έτσι, οι βδέλλες δεν είναι μόνο μια υποσημείωση της λαϊκής ιατρικής. Είναι και μια υπενθύμιση: ότι η φύση, ακόμα και στις πιο σκοτεινές, γλοιώδεις της μορφές, κρύβει δρόμους για τη σωτηρία και την κατανόηση του εαυτού μας.

Η εικόνα είναι έργο της Τεχνητής Νοημοσύνης