Η αναβίωση του εθίμου «Τα κλήδονα» στο Βαλτινό

 

Το έθιμο του κλήδονα αποτελεί μια παλιά λαϊκή παράδοση που αναβιώνουν σχεδόν κάθε χρόνο στο Βαλτινό και σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας ιδίως σε αγροτικές και ορεινές κοινότητες. Η προέλευση του εθίμου χάνεται στα βάθη των χρόνων και συνδέεται κυρίως με τη μετάβαση από τον χειμώνα στην άνοιξη, την ανάγκη προστασίας της σοδειάς, αλλά και με στοιχεία κοινωνικής και λαϊκής πίστης.

Ο «Κλήδονας» ή τα «Κλήδονα» είναι ένα έθιμο, μια λαϊκή μαντική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.

Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, «κλήδων» ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ’ επέκταση το άκουσμα προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.

Στο Βαλτινό, η αναβίωση του εθίμου του «Κλήδονα» σύμφωνα με την παράδοση έχει ως εξής:
Την παραμονή της Πρωτομαγιάς οι γυναίκες του χωριού συγκεντρώνονταν και έβγαιναν στην εξοχή να μαζέψουν τα κλήδονα.

Πρόκειται για κάτι αναρριχώμενα ευλύγιστα φυτά, με τα οποία κάνουν στεφάνια και τα φορούν στα κεφάλια τους.

Παράλληλα μέσα σε μια φτήνα (πήλινο δοχείο) γεμάτη με «το αμίλητο νερό», δηλαδή νερό που έχει αντληθεί και μεταφερθεί βουβά από ανύπαντρες κοπέλες, ρίχνονται διάφορα αντικείμενα, όπως δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, καρφίτσες, κουμπιά, σταυροί, νομίσματα κλπ. Καθένα από τα αντικείμενα αυτά το «μελετούν» στο όνομα ορισμένου προσώπου.

Στη συνέχεια, η φτήνα σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα «κλειδώνεται» και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο.
«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με του Μαγιού τη χάρη,
κι όποια ’χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει».
Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να «ξαστριστεί».
Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Την Πρωτομαγιά το απόγευμα, συναθροίζονται οι κάτοικοι του χωριού στην πλατεία και ανοίγουν τον κλήδονα.
«Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ’ Αι θανασιού την χάρη,
και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα να το πάρει».

Και ανασύρουν ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο «ριζικό» κάθε κοπέλας, απαγγέλλοντας ταυτόχρονα δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται, είτε από συλλογή τραγουδιών ή ακόμη από ημεροδείκτες.

Το δίστιχο που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας θεωρείται ότι προμηνύει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Προς το σούρουπο, όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, ανάβουν φωτιά, στην πλατεία του χωριού και καίνε την καλύβα.
Μετά το τέλος όλης αυτής της διαδικασίας στήνεται μεγάλο γλέντι στο οποίο συμμετέχει όλο το χωριό.

Την Πρωτομαγιά, το απόγευμα, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Βαλτινού διοργανώνει τη αναβίωση του εθίμου «Τα κλήδονα» και το «Κάψιμο της καλύβας στην πλατεία του χωριού.