Το σπήλαιο Ανταλλαξίμων

Πως γεννήθηκαν οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες στο σπήλαιο Ανταλλαξίμων Μεγάρχης στο Νομό Τρικάλων 

του Γεωργίου Ηλ. Ζιάκα

Μεταξύ των πολυσύνθετων δομών που μπορεί να έχουν τα σπήλαια στα ασβεστολιθικά πετρώματα, που ποικίλουν από εντυπωσιακά γεωμορφολογικά φαινόμενα, όπως σχηματισμός λιμνών, καταρρακτών, δολινών (κλειστές λεκάνες κυκλικού συνήθως σχήματος και λιγότερο ελλειπτικού, όπως η δολίνη Πετροπόρου Ν. Τρικάλων, δίπλα από το εξωκκλήσι της Αγίας Παρασκευής), πολγών (σημαντική πόλγη στην Ελλάδα ήταν η περίφημη λεκάνη της Κωπαίδας), καταβοθρών, διαδρόμων και άλλων, είναι και οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες με τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονήματα της φύσης.
Οι σταλακτίτες, που κρέμονται από την οροφή και οι σταλαγμίτες, που υψώνονται πανέμορφοι από το έδαφος στο σπήλαιο Ανταλλαξίμων Μεγάρχης, στα στήθια του περήφανου και δασωμένου Κόζιακα, είναι τα εντυπωσιακά δημιουργήματα της φύσης του Καρστικού αυτού σπηλαίου.
Εδώ οι αιώνες έγιναν αρχιτέκτονες και γλύπτες διάσημοι, πρωτοποριακοί. 

Όταν πρώτοι το εξερευνήσαμε και το πρωτοδημοσιεύσαμε το 1981  στον 10ο τόμο Του περιοδικού της Φιλαρχαίου Εταιρείας Τρίκκης: "Ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ" Σειρά: ΙΣΤΟΡΙΚΑ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ Ν.ΤΡΙΚΑΛΩΝ (με Διεύθυνση - επιμέλεια του γράφοντα), ονοματίσαμε τις εικόνες και παραστάσεις που αντικρίσαμε στο απόλυτο σχεδόν έρεβος, έρποντας και με την βοήθεια κεριού και σπίρτων ως εξής στις δύο αίθουσές του:
1) Λέων Χαιρώνειας
2) Αρπυστής των Κυκλάδων
3) Μονή Ρουσάνου
4) Βράχοι Μετεώρων
5) Κηροπήγιο
6) Παναγία Δεομένη
7) Το φτωχό παιδί
8) Η μάνα με το βρέφος
9) Ο βοσκός
10) Ο Ασκληπιός
Χαϊδέψαμε τα υπέροχα αυτά δημιουργήματα της φύσης, φύγαμε με την χαρά και την ελπίδα πως οι αρμόδιοι φορείς - μετά από πλήρη ενημέρωσή μας - θα ενδιαφέρονταν και θα αξιοποιούσαν τουριστικά και επιστημονικά το εν λόγω σπήλαιο με τους καταπληκτικούς και ωραιοποιημένους σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Πέρασαν δυστυχώς τριάντα πέντε (35) ολόκληρα χρόνια κι ακόμα να αξιοποιηθεί.

Ας αναφερθούμε όμως πως δημιουργήθηκαν οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες στο σπήλαιο Ανταλλαξίμων της Μεγάρχης.
Πρέπει απαραίτητα τα πετρώματα να είναι ασβεστολιθικά.
Να αποτελούνται δηλαδή από ανθρακικό ασβέστιο το οποίο κατά περίεργο τρόπο δεν διαλύεται από το καθαρό νερό.
Αντίθετα μετατρέπεται σε διαλυτικό δισανθρακικό ασβέστιο όταν υποστεί την επίδραση του βρόχινου νερού, που όταν πέφτει σ’ αυτό είναι ήδη εμπλουτισμένο στην ατμόσφαιρα με διοξείδιο του άνθρακα.
Και καθώς αυτά τα ασβεστολιθικά πετρώματα είναι διαρρηγμένα από τις επελάσεις των Γεωλογικών αιώνων με τις κοσμογονικές αναταράξεις, κατακριμνήσεις, ισοπεδώσεις, τους ιδιόμορφους σχηματισμούς, ανασχηματισμούς και τις εντυπωσιακές ορογενέσεις, οι στάλες της βροχής διεισδύουν βαθύτερα και προκαλούν χημικές διαβρώσεις.
Έτσι οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες έχουν χαρακτηριστικά στοιχεία των καρστικών σπηλαίων και κυρίως δολυμιτικών ασβεστολίθων και προέρχονται από την απόθεση ανθρακικού ασβεστίου.
Καθώς το νερό που το μεταφέρει εξατμίζεται η χάνει το διοξείδιο του άνθρακα. Βασική προϋπόθεση το σπήλαιο να μη δέχεται ηλιακό φως, να είναι σχεδόν κλειστό.
Χιλιάδες τέτοια σπήλαια υπάρχουν στην Ελλάδα.
Υ.Γ. Το Παλαιολιθικό - Νεολιθικό σπήλαιο Θεόπετρας Καλαμπάκας που πρώτος ανακάλυψε και δημοσίευσε ο γράφων, είχε την ατυχία να είναι ανοιχτό στο ηλιακό φως, γι αυτό και δεν δημιούργησε μεγάλους σταλακτίτες - σταλαγμίτες.
Αντίθετα το μεσημβρινό, που επίσης εξερεύνησε ο γράφων έχει μεγάλους σταλακτίτες-σταλαγμίτες, γιατί είναι σχεδόν κλειστό. Καιρός λοιπόν να αξιοποιηθεί και το μεσημβρινό σπήλαιο στο Βράχο της Θεόπετρας. 

Γιώργος Ηλ. Ζιάκας