Η ιστορία της στάμνας

Η ιστορία της στάμνας ξεκινά από τη Μέση Νεολιθική περίοδο (5.800-5.300 π.χ.), όταν κατασκευάστηκαν για τη μεταφορά και την αποθήκευση υγρών.

Η στάμνα είχε πολλαπλές χρήσεις και ανάλογα σχήματα σε διάφορες εποχές.
Χρησιμοποιήθηκε για το σερβίρισμα, τη φύλαξη, τη μεταφορά και τη μέτρηση νερού, κρασιού ή λαδιού. Επίσης αποτέλεσε και αντικείμενο παιχνιδιού και σκεύος

για την τέλεση εθίμων. Σήμερα έχουν απομείνει λίγοι παραδοσιακοί αγγειοπλάστες και οι στάμνες έχουν γίνει μουσειακά αντικείμενα παρά είδη καθημερινής χρήσης.

Παλαιότερα στα χωριά δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια όπως έχουν στη σημερινή εποχή. Έτσι οι γυναίκες ήταν αναγκασμένες να φορτώνονται τη βαρέλα (μεγάλο ξύλινο δοχείο νερού) ή τη βουτσέλα (μικρότερο ξύλινο δοχείο) ή τη στάμνα και να πηγαίνουν στη βρύση, που ήταν συνήθως στην άκρη του χωριού, για να πάρουν νερό για τις ανάγκες του σπιτιού. 

Για τις κοπέλες όμως που ήταν και σε ηλικία γάμου, ήταν μια πρόφαση, δήθεν πως παν στη βρύση για να γεμίσουν τη στάμνα. Στην πραγματικότητα, όμως, ήταν η αφορμή για το σημείο συνάντησης, ώστε να δουν αυτόν που ήθελαν, αυτόν που ποθούσε η καρδιά τους, αυτόν που έβλεπαν στα όνειρά τους. Βρίσκανε λοιπόν την ευκαιρία έστω και για λίγο να ανταλλάξουν κάποια μηνύματα αλλά, αν τύχαινε να είναι και οι δυο τους, μπορεί στα κλεφτά να αντάλλαζαν και κανένα φιλί, που ήταν σπάνιο τα χρόνια εκείνα. Τις περισσότερες φορές όμως στη βρύση ήταν και άλλες κοπέλες και έτσι το έριχναν στην κουβέντα.

«Σαν πας, Μαλάμω μ’, για νερό,
κι εγώ στη βρύση καρτερώ,
να σου τσακίσω το σταμνί,
να πας στη μάνα σ’ αδειανή.
Κι αν σε ρωτήσει η μάνα σου:
– Μαλάμω μ’, πού ’ναι η στάμνα σου;
– Μάνα μου, παραπάτησα
και το σταμνί μου τσάκισα.
– Δεν είναι παραπάτημα,
μόν’ είν’ ανδρός αγκάλιασμα».

Το τραγούδι αυτό μαρτυράει από μόνο του τη συχνή επίσκεψη της όμορφης Μαλάμως στη βρύση. Και αν η βρύση είχε μάτια και στόμα, θα μαρτυρούσε και πολλές άλλες ερωτικές συναντήσεις, καθότι στον έρωτα δεν υπάρχουν εμπόδια ούτε περιορισμοί.