Σχολικά ενθυμήματα (Το πηλήκιο - η σχολική μαθητική ποδιά)

Ούτε που καταλαβαίνουμε πολλές φορές πως αλλάζουν τα πάντα γύρω μας. Στην σημερινή ηλεκτρονική εποχή οι σχολικές μνήμες μοιάζουν πλέον απολιθωμένες εικόνες του χθες και η έδρα διδασκαλίας, τα ξύλινα πράσινα θρανία, η βέργα, το κουδούνι, η μαθητική ποδιά, το πηλήκιο, η σάκα, η πλάκα και το κοντύλι, τα τετράδια, η κασετίνα, η πένα, ο κοντυλοφόρος και το μελανοδοχείο, η σόμπα, ο μαυροπίνακας, το αριθμητήριο υπάρχουν μόνο σαν μουσειακό υλικό να μαρτυρούν μια άλλη ζωή που έφυγε ανεπιστρεπτί.

Το μαθητικό πηλήκιο

Παλαιότερα, η συνηθισμένη μαθητική στολή των γυμνασιόπαιδων αποτελούνταν από σκούτινο ή υφασμάτινο παντελόνι και σακάκι, άσπρο πουκάμισο, μπλέ σκούρο πουλοβεράκι, κάλτσες ως τα γόνατα, σκαρπινάκια και βέβαια οι μαθητές φορούσαν και το μαθητικό πηλήκιο. Τότε ήταν απαραίτητο το πηλήκιο (καπέλο), το απαιτούσε το εκπαιδευτικό σύστημα, για να ξεχωρίζουν οι μαθητές από τους συνομήλικούς τους, ώστε να τους ελέγχουν καλύτερα οι καθηγητές τις ελεύθερες ώρες.

Ο Δημήτρης Καραθανάσης, μαθητής γυμνασίου με πηλήκιο.

Το πηλήκιο ήταν από ένα μάλλινο ύφασμα τσόχα μαύρη. Μπροστά στη μέση, πάνω από το γείσο, είχε μια κορώνα: μια κουκουβάγια κεντημένη με χρυσή κλωστή και πούλιες αστραφτερές στα δυο της μάτια. Η κουκουβάγια ήταν στη μυθολογία το ιερό πουλί της Αθηνάς, της θεάς σοφίας, και γι’ αυτό έγινε το έμβλημα της μαθητιώσας νεολαίας.

Το μαθητικό πηλήκιο καταργήθηκε το 1965 με απόφαση του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.

Διαβάζομαι σχετικό άρθρο της εφημερίδας «Καθημερινή» της εποχής τα εξής:

Στέλιος Βότσιος, μαθητής γυμνασίου με πηλήκιο.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11/5/1965
Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός Παιδείας κ. Γεώργιος Παπανδρέου προέβη εις τας ακολούθους δηλώσεις: «Δευτερεύον βεβαίως, αλλά συμπαθές είναι το θέμα της εξωτερικής εμφανίσεως των μαθητών μας. Τα παιδιά των σχολείων, και ιδίως οι έφηβοι των Γυμνασίων και των Λυκείων, πρέπει κάτω από τον γαλανόν ουρανόν και μέσα εις το εύκρατον κλίμα της δημοκρατίας μας να είναι ενδεδυμένα με λιτότητα και χάριν και να μη δίδουν την εντύπωσιν πενθούντων ή δεσμωτών. Η αμφίεσις αντανακλά και εκφράζει τον ψυχικόν κόσμον του ανθρώπου. Μαυροφορεμένα κορίτσια και αγόρια, τα οποία κρύπτουν το κουρεμένο κεφάλι των με ένα άχαρον και τσαλακωμένον πηλήκιον, δεν ημπορούν να αισθάνονται ελεύθερα, ούτε να έχουν ευψυχίαν και αισιοδοξίαν. Εδωσα διά τούτο εντολήν προς τας εκπαιδευτικάς αρχάς να ανακοινώσουν εις τα σχολεία ότι από του προσεχούς έτους: α) Οι ποδιές των μαθητριών θα είναι κατασκευασμέναι από ύφασμα κυανούν (όχι πολύ ανοικτόν). Θα έχουν δηλαδή το χρώμα του ουρανού μας. β) Καταργείται το πηλήκιον των μαθητών με την κακότεχνον κουκουβάγιαν.
 Εις ουδεμίαν χώραν του δυτικού κόσμου επιβάλλεται εις τους μαθητάς πηλήκιον και ομοιόμορφος στολή, τούτο είναι έθος των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Άλλωστε το μέτρον τούτο εφαρμόζεται σήμερον όχι εις την πρωτεύουσαν, αλλά μόνον εις τας επαρχίας, ωσάν να μη έχουν τα ίδια δικαιώματα εις την αμφίεσίν των οι επαρχιώται μαθηταί με τους μαθητάς των Αθηνών.»

Η μαθητική ποδιά

Ενώ 17 χρόνια αργότερα, στις 6 Φεβρουαρίου 1982, καταργήθηκε και πέρασε και η σχολική ποδιά στο παρελθόν. Το κυβερνητικό μέτρο χαιρετίσθηκε από μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ως ένδειξη εκδημοκρατισμού, πλουραλισμού, ελευθερίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας.

 Τμήμα μαθητριών με τη στολή της μαθητικής ποδιάς, σε παρέλαση στο Βαλτινό, το 1980.

Η μπλε σχολική ποδιά, με το άσπρο γιακαδάκι, που χρόνια ολόκληρα στο παρελθόν, μαρτυρούσε την ιδιότητα του μαθητή, υπηρετούσε την ομοιομορφία  των μελών της μαθητικής κοινότητας, κατά ορισμένες απόψεις και την συνοχή της πέρασε στο παρελθόν. 

Η Ρούλα Ψύχου, με σχολική ποδιά, μαθήτρια γυμνασίου μαζί με συμμαθήτριές της.

Παρακάτω παρουσιάζουμε μερικά σχολικά ενθυμήματα.

Μαθήτριες με ποδιές σε εκδρομή.

Ο Ευάγγελος Βαγγελός, μαθητής γυμνασίου με πηλήκιο

Ο Θεόδωρος Αθάνατος με έναν συμμαθητή του, στο γυμνάσιο με πηλήκια.

Ο Χρήστος Πράτας, μαθητής γυμνασίου με πηλήκιο.

Ο Βασίλης Καραθανάσης, μαθητής γυμνασίου με πηλήκιο.

Ο Ευάγγελος Σταμούλης (Σχολής), μαθητής γυμνασίου με πηλήκιο.

Γυμνασιόπαιδο, ο Κώστας Σταμούλης

Γυμνασιόπαιδα με πηλήκιο (με κοντό παντελόνι, καλτσάκια και σκαρπίνια 1958.
Αποστόλης-Γιάννης Καραθανάσης, Σωτήρης Τσιμπώνης, Βαγγέλης Στάθης.

Γυμνασιόπαιδα σε παρέλαση στα Τρίκαλα το 1969.

Πηγή: Βιβλίο "Το Βαλτινό" του Ευάγγελου Στάθη.