Ο
Άγγλος γιατρός και περιηγητής Henry Holland, που πέρασε από
πολλές πόλεις και χωριά της Ελλάδας, το 1812-13, να τι γράφει μεταξύ
άλλων στο οδοιπορικό του:
«Η
πόλη των Τρικάλων, η Τρίκκη των αρχαίων, βρίσκεται στην ανατολική πλευρά μιας
χαμηλής λοφοσειράς, που εκτείνεται μέσα στην πεδιάδα από τα βόρειά της. Η πόλη
είναι πολύ μεγάλη, με περισσότερα από δύο χιλιάδες σπίτια και δέκα ή δώδεκα
χιλιάδες κατοίκους. Όπως και πολλές άλλες πόλεις της Τουρκίας, μοιάζει χτισμένη
σε δάσος, με τους ψηλούς μιναρέδες των εφτά τζαμιών να υψώνονται πάνω από τα
δέντρα. Εκτός από τα τζαμιά, υπάρχουν και δέκα Ελληνικές εκκλησίες, καθώς και
δύο Εβραϊκές συναγωγές. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι Τούρκοι,
μερικοί από τους οποίους είναι γαιοκτήμονες στη γειτονική πεδιάδα, ενώ οι άλλοι
είναι εργάτες τους.
Οι Ελληνικές οικογένειες της πόλης φτάνουν τις έξι ή εφτά χιλιάδες. Εδώ έχει
επίσης την έδρα του ένας επίσκοπος της Ελληνικής εκκλησίας, του οποίου η
αρμοδιότητα φτάνει ως το ανώτερο μέρος της πεδιάδας της Θεσσαλίας και ο οποίος
υπάγεται στη μητρόπολη της Λάρισας. Στα Τρίκαλα υπάρχουν δυο μικρά Σεράγια, το
ένα του Μουχτάρ και το άλλο του Βελή Πασά, και τα οποία είναι διακοσμημένα με
το συνηθισμένο για τα τουρκικά κτίρια στυλ. Στην πόλη μένει κι ένας Τούρκος
κυβερνήτης, διορισμένος από τον Αλή, ως Πασάς της πόλης και της Περιφέρειας.
Εξασφαλίσαμε
κατάλυμα σε μια από τις κυριότερες Ελληνικές οικογένειες της πόλης. Το σπίτι
του οικοδεσπότη μας Ιωάννη Εροστονόπουλου ήταν επιπλωμένο στο στυλ της χώρας
και μας υποδέχθηκε με πολλή ευγένεια. Σύμφωνα με τα ανατολίτικα έθιμα, τα
κρεβάτια μας βρίσκονταν στους καναπέδες του καθιστικού, έθιμο που απέχει πολύ
από την Αγγλική αντίληψη της άνεσης, αλλά που συνηθίζεται πολύ στις ανώτερες
τάξεις της Τουρκίας. Δεν είχε περάσει πολλή ώρα που είχαμε εγκατασταθεί στο
σπίτι αυτό, όταν ήρθε ένας Έλληνας γιατρός της πόλης να μας υποβάλει τα σέβη
του. Το όνομά του ήταν Κωνσταντίνος Παχώμιος...
...Το
απόγευμα κάναμε έναν περίπατο σ' ένα μέρος της πόλης και ανεβήκαμε στον λόφο
από πάνω της, για να εξετάσουμε τα υπολείμματα του κάστρου των Τρικάλων. Το
εντυπωσιακότερο στο σημείο αυτό είναι η εξαιρετική θέα που παρέχει της μεγάλης
πεδιάδας της Θεσσαλίας. Στο αχανές αυτό τοπίο εμφανίζονται κατά διαστήματα
συστάδες δέντρων και οι πόλεις ή τα χωριά με τα σπίτια τους σκορπισμένα άτακτα
ανάμεσα στα δέντρα.
…Τα
παζάρια της πόλης έχουν κάπως γραφική όψη. Σε ύψος δέκα ή δώδεκα
ποδών από το πλακόστρωτο, περνά πάνω από το δρόμο ένα καφασωτό, πάνω στο οποίο
απλώνονται κλήματα, τα οποία δίνουν απόλυτη σκιά στους περαστικούς το
καλοκαίρι. Τα καταστήματα είναι καθαρά και αρκετά καλά εξοπλισμένα και οι
άνθρωποί τους, κυρίως Έλληνες ή Εβραίοι, έχουν αξιοπρεπή εμφάνιση.
Η
αρχαία πόλη της Τρίκκης ήταν φημισμένη για το ναό της (εδώ ο περιηγητής
αναφέρεται στο Ασκληπιείο), που ήταν πολύ παλιός και λαμπρός και το πνεύμα της
πόλης φαινόταν να αναβιώνει στον Παχώμιο, του οποίου ο επαγγελματικός ζήλος
συνέχισε να φαίνεται στις πολυάριθμες ερωτήσεις σχετικά με την πορεία της
ιατρικής στη δυτική Ευρώπη.
Πριν
φύγουμε από τα Τρίκαλα, ο Εροστονόπουλος με συμβουλεύθηκε για τη γυναίκα του,
μια νεαρή , ψηλή και εντυπωσιακή, η οποία όμως διαπίστωσα πως υπέφερε από
φυματίωση με ξεκάθαρα συμπτώματα. Επισκέφτηκα την κυρία αυτή σ' ένα δωμάτιο
δίπλα στο δικό μας. Η ενδυμασία της ήταν εξαιρετικά πλούσια, κάτω από το φόρεμα
με τα φαρδιά μανίκια φορούσε ένα γιλέκο με χρυσές μπορντούρες, η ζώνη έπιανε
μπροστά με δύο ογκώδεις ασημένιες πόρπες, διάφορες σειρές χρυσών νομισμάτων
κρέμονταν από το λαιμό της και στο κεφάλι της είχε ένα στεφάνι με διαμάντια και
χρυσά νομίσματα. Όταν μπήκα στο διαμέρισμα μου φίλησε το χέρι και μετά το
ακούμπησε με το μέτωπό της, διαδικασία που επανέλαβε και όταν σηκώθηκα να φύγω.
...Στις
πόλεις όπου κατοικούν κυρίως Τούρκοι, το εντυπωσιακότερο χαρακτηριστικό, είναι
μια αίσθηση ομοιόμορφης, νωθρότητας και αδιάσπαστης μονοτονίας που κυριαρχούν
σε όλο το σκηνικό. Διασχίζοντας το δρόμο θ' ακούσεις λίγους ήχους ανθρώπινης
φωνής. Γέρνοντας στον εξώστη του ή σε μαξιλάρια μπροστά στην πόρτα του, ο
Τούρκος αναπαύεται σιωπηλός και ακίνητος σαν άγαλμα και προς στιγμή μπορεί να
δικαιολογεί το χαρακτηρισμό ακόμη και της οκνηρίας ως αξιοπρέπειας. Οι μόνες
του κινήσεις είναι να σηκώνει ή να κατεβάζει την πίπα του. Η μόνη του συζήτηση,
αν συζητήσει καθόλου, είναι κάποια σύντομη φράση, που την απευθύνει σε χαμηλό
ως αργό τόνο σ' εκείνους που μπορούν να κάθονται δίπλα του και στα οποία
απαντούν με την ίδια επίσημη απάθεια. Ή μπορεί να συναντήσεις τους
ανθρώπους αυτούς, καθώς πηγαίνουν προς τα λουτρά ή το τζαμί, να βαδίζουν με
αργό, επιβλητικό και μετρημένο βήμα, ενώ σπάνια καταδέχονται να παρατηρήσουν
τον ξένο που περνά δίπλα τους. Από τη συμπεριφορά τους και μόνο, έχουν μια
αξιοσέβαστη όψη, που ελάχιστα οφείλεται στις εσωτερικές αξίες τους. Αλλού η
άγνοια είναι γενικά θορυβώδης ή άψυχη - στους Τούρκους μεταμφιέζεται σε
βαρύτητα ή ακόμα και ευπρέπεια, που δεν διακρίνει απλώς τα άτομα, αλλά αποτελεί
εθνικό γνώρισμα του λαού αυτού.
Τα αποτελέσματά της φαίνονται εντονότερα στις εκφράσεις άγνοιας και παρακμής, που διακρίνονται παντού, στα σπίτια που καταρρέουν ελλείψει επισκευής, στις κατοικίες της κατώτερης τάξης, που δεν έχουν ανέσεις, τις βρωμιές που συσσωρεύονται στους δρόμους και δεν απομακρύνονται, και μια γενική έλλειψη των λεπτομερειών εκείνων που βάζουν σε τάξη και ευπρεπίζουν την κοινωνική ζωή. Ο ξένος θα εκπλαγεί σε χιλιάδες περιπτώσεις από την παράδοξη αντίθεση ανάμεσα στην εξωτερική εμφάνιση των Τούρκων και εκείνη των σπιτιών τους και, αφού παρακολουθήσει στο δρόμο μια αξιοπρεπή και καλοντυμένη φιγούρα, θα απορήσει βλέποντάς τον να μπαίνει σε ένα οίκημα, όπου επικρατεί αθλιότητα και φθορά.
Πηγή: «Η
Πολεοδομική ιστορία των Τρικάλων» του Κωνσταντίνου Κατσαρού
http://poleodomiki.blogspot.com/
