Μια ηρωική πράξη των κατοίκων του Βαλτινού στα χρόνια του πολέμου

 

Απεικόνιση της συγκέντρωσης και προσφοράς του σίτου, από τους κατοίκους του Βαλτινού, για τη συμβολή και αντιμετώπιση του επισιτιστικού προβλήματος. 

Το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου 1940 οι χωρικοί ξεκίνησαν με τα κάρα τους για το Δευτεριάτικο τρικαλινό παζάρι. Την είδηση της κήρυξης του πολέμου την πληροφορήθηκαν από το ραδιόφωνο. Μόλις άνοιξαν το ραδιόφωνο και άκουσαν τον Εθνικό Ύμνο και το έκτακτο ανακοινωθέν, πάγωσαν! «Αγωνιστείτε δια την πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων αγών».

«-Έχομε πόλεμο, έχομε πόλεμο» φώναζαν ανήσυχοι και σταύρωναν τα χέρια τους κοιτώντας προς τον ουρανό.

Μία εβδομάδα μετά, ο ουρανός γέμισε με εχθρικά αεροπλάνα χωρίς όμως ευτυχώς να βομβαρδίσουν.

Η επιστράτευση άρχισε κανονικά. Η κοινότητα Βαλτινού ετοίμαζε τα απαραίτητα χαρτιά, έγγραφα για τους επίστρατους, οι οποίοι ετοιμάζονταν να παρουσιαστούν στις μονάδες τους μέσα σε ενθουσιώδη ατμόσφαιρα.

Οι μέρες περνούν, οι άνθρωποι κολλημένοι στο ραδιόφωνο ακούνε τις ειδήσεις και τα ανακοινωθέντα. Οι μάχες στο μέτωπο μαίνονται και οι νίκες διαδέχονται η μία την άλλη.

Οι τοπικές εφημερίδες δημοσιεύουν τα ονόματα των πρώτων νεκρών Τρικαλινών, που έπεσαν μαχόμενοι στα βουνά της Αλβανίας. Στρατιώτης Βασίλης Τσιαβαλιάρης από την Πιαλεία, στρατιώτης Κ.Θ. Νακόπουλος, στρατιώτης Χρήστος Π. Αμβράζης...

Μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν προωθηθεί στο ένα τέταρτο σχεδόν του εδάφους της Αλβανίας, καταλαμβάνοντας κατά σειρά τις πόλεις: Κορυτσά, Πόγραδετς, Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο και Χειμάρρα.

Αρχές του 1941 η καμπάνα της εκκλησίας του Βαλτινού άρχισε να χτυπά χαρμόσυνα αναγγέλλοντας την κατάληψη της Κλεισούρας.

Η προέλαση του Ελληνικού Στρατού είναι βραδεία αλλά σταθερά. Το κρύο τσουχτερό. Οι νεκροί και οι τραυματίες πληθαίνουν.

Τα άσχημα μαντάτα φθάνουν στο Βαλτινό καθώς τέσσερις στρατιώτες πέφτουν νεκροί στις μάχες του Αλβανικού Μετώπου. Πρόκειται για τους στρατιώτες, Δημήτριο Νικ. Γάκη, Γεώργιο Ευαγ. Πέτρου, Αθανάσιο Ευαγ. Ψύχο και Λάμπρο Βασ. Σταυρέκα.

Ξημερώνοντας η 1η Μαρτίου ένας ισχυρός σεισμός συγκλονίζει τον τόπο. Ο σεισμός είχε επίκεντρο τη Λάρισα όπου το 60% των οικιών κατέρρευσαν και τα θύματα ανέρχονται σε 34 νεκρούς.

Τη Μεγάλη Τρίτη 15 Απριλίου ο ουρανός γεμίζει με γερμανικά αεροπλάνα. Ακολουθούν τέσσερις διαδοχικοί βομβαρδισμοί με εμπρηστικές βόμβες, που σκορπίζουν στα Τρίκαλα τον όλεθρο. Αλλόφρονες οι κάτοικοι εγκαταλείπουν την πόλη των Τρικάλων και καταφεύγουν στα γύρω χωριά.

Το Μεγάλο Σάββατο 19 Απριλίου οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τα Τρίκαλα. Στις 20 Απριλίου γίνεται η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς και 3 μέρες μετά ακολουθεί με τους Ιταλούς. Η Κατοχή των Τρικάλων θα διαρκέσει περίπου δύο μήνες.

Στις 15 Ιουνίου η πόλη περνάει στη δικαιοδοσία των Ιταλών.

Με την πάροδο του χρόνου, το φάσμα της πείνας αρχίζει να πλανιέται παντού κι ο κόσμος αρχίζει να λιμοκτονεί. 

Οι κάτοικοι του Βαλτινού συνεχίζουν να καλλιεργούν τα κτήματά τους και να ασχολούνται με τις καθημερινές τους εργασίες.

Την εποχή αυτή προκύπτει το πρόβλημα του επισιτισμού.

Οι λόγοι που οδήγησαν στην έλλειψη τροφίμων και την αδυναμία του επισιτισμού του λαού ήταν οι παρακάτω:

1) Η επίταξη των πρώτων υλών και τροφίμων από τους κατακτητές. Η οικονομία της χώρας είχε ήδη υποστεί μεγάλη καταστροφή από τον εξάμηνο πόλεμο με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Η πλήρης καταστροφή της Ελληνικής οικονομίας ολοκληρώθηκε την περίοδο της κατοχής κατά τη διάρκεια της οποίας οι πρώτες ύλες και τα τρόφιμα επιτάχθηκαν από τους κατακτητές, πράγμα που προκάλεσε μεγάλη έλλειψη και εκτίναξε τις τιμές τους στο εσωτερικό της χώρας με αποτέλεσμα να υπάρξει εκρηκτική άνοδος του πληθωρισμού.

2)  Η δυσκολία ανεφοδιασμού των πόλεων σε τρόφιμα. Η δυσκολία ανεφοδιασμού οφειλόταν στην έλλειψη μεταφορικών μέσων και καυσίμων, στην κακή κατάσταση του συγκοινωνιακού δικτύου και στην ανεπάρκεια της εσωτερικής αγροτικής παραγωγής.

Βασικά όμως ένα μεγάλο μέρος των δυσκολιών του επισιτισμού οφείλεται και στην εμφάνιση διάφορων καιροσκοπικών φαινομένων (κερδοσκόποι - μαυραγορίτες), που πολύ γρήγορα αναπτύχτηκαν στην κατοχική περίοδο.

Το καλοκαίρι του 1941 λαμβάνονται μέτρα. Ο αξιωματικός του στρατού Χρήστος Καβράκος με την ιδιότητα του γενικού διευθυντή της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών και ο νομάρχης Τρικάλων Σάββας Χώτζης απαγορεύουν την ελεύθερη αγοραπωλησία των σιτηρών. Οι γεωργοί, οι μεγαλοπαραγωγοί και οι ιδιοκτήτες αλωνιστικών μηχανών υποχρεώνονται να παραδώσουν τις πλεονάζουσες ποσότητες σίτου στην Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών.

Οι αγρότες αρνούνται να παραδώσουν υποχρεωτικά τα βασικά προϊόντα στους οργανισμούς συγκέντρωσης (ΚΕΠΕΣ: Κεντρική Επιτροπή Προστασίας Εγχωρίου Σιτοπαραγωγής).

Τα μέτρα αποτυγχάνουν, το σιτάρι αρχίζει να λείπει από την αγορά και οι τιμές των αγαθών αρχίζουν να ανεβαίνουν υπερβολικά με αποτέλεσμα να κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση οι μαυραγορίτες. Οι μαυραγορίτες επισκέπτονταν καθημερινά τα χωριά του κάμπου, έδιναν στους χωρικούς λάδι, σαπούνι ή άλλα βασικά είδη πρώτης ανάγκης και αγόραζαν τα σιτηρά τους.

Η κυβέρνηση απευθύνει νέα έκκληση προς τους παραγωγούς να κατανοήσουν την ανάγκη της παράδοσης των καθορισμένων ποσοτήτων αραβοσίτου.

Ο πρόεδρος της κυβέρνησης Στρατηγός Τσολάκογλου, με μήνυμά του χαράσσει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει το έθνος για την αντιμετώπιση του προβλήματος του επισιτισμού. Κάνει σαφή αναφορά στην αναγκαιότητα της αλληλεγγύης των ελλήνων και επισημαίνει:

«Ο δρόμος του καθήκοντος συμπίπτει σήμερα με τον δρόμο της θυσίας. Τα μέσα που διαθέτουμε είναι φτωχά. Ίσως ανεπαρκή. Θα τους δώσουμε μεγαλύτερη αξία και αποτελεσματικότητα αν σφυρηλατήσουμε την ένωσή μας σε μια μονολιθική και ακατάλυτη αλληλεγγύη από τον Πρωθυπουργό μέχρι τον τελευταίο πολίτη.

Ο υγιής ας δέσει το τραύμα του ασθενούς

Ο ρωμαλέος ας υποβαστάζει τον αγωνιζόμενο

Ο φωτισμένος ας παραμυθήσει τον απελπισμένο και

Ο σταθερός ας καθοδηγήσει την ταλαντευόμενη συνείδηση του ολιγόψυχου. Έτσι θα σταθούμε σαν βράχος αντιμέτωποι προς τις παρούσες και τις επερχόμενες δυσχέρειες και θα δώσουμε τη μεγάλη μάχη της υπομονής και της επιμονής παραμένοντας ακλόνητοι έκαστος εφ’ ω ετάχθη.

Ο κάθε πολίτης πρέπει κατά τις παρούσες ώρες να έχει σαφή συνείδηση ότι στα χέρια του βρίσκεται το μέλλον του Έθνους.

Όλοι και ο καθένας χωριστά θα είμαστε αλληλεγγύως υπεύθυνοι απέναντι της ιστορίας όταν θα έρθει η στιγμή να εκφέρει την κρίση της».

Ενώ ο Νομάρχης Τρικάλων Σάββας Ι. Χώτζης με άρθρο του στην εφημερίδα «Αναγέννηση» κάνει έκκληση προς τους κατοίκους του νομού Τρικάλων και επισημαίνει τα εξής:

…«Ήδη στις πόλεις των Τρικάλων, Καρδίτσας και Καλαμπάκας οργανώθηκαν και λειτουργούν Λαϊκά Συσσίτια εκ των οποίων ενισχύονται άνω των 10.000 άποροι…

…Αρωγός όμως στην υπηρεσία της λειτουργίας των συσσιτίων και της εν γένει χειμερινής πρόνοιας οφείλει να έρθει και η ιδιωτική πρωτοβουλία των εύπορων τάξεων διότι η παρασχεθείσα από το κράτος πίστωση δεν θα επαρκέσει για να λειτουργήσουν τα συσσίτια κατά τη διάρκεια ολόκληρου του χειμώνα.

Προσκαλώ όλους όσους έχουν την δυνατότητα να βοηθήσουν να αποστείλουν τις εισφορές τους στις κατά τόπους εφορίες συσσιτίων ή στα κατά τόπους υποκαταστήματα της Α.Τ.Ε.

Γνωρίζω καλώς ποιοι είναι οι πλουτήσαντες στο νομό Τρικάλων κατά τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε. Τόσο οι πλουτήσαντες όσο και οι διατηρούντες την παλιά οικονομική τους ευμάρεια έχουν καθήκον και προσκαλούνται να προσφέρουν την αποτελεσματική τους βοήθεια στο βαρύ έργο της κοινωνικής περιθάλψεως, επιτελώντας έτσι υψίστη κοινωνική και πατριωτική υποχρέωση».

Οι μέρες αρχίζουν να γίνονται δύσκολες. Κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη της πείνας, την ώρα δηλαδή που ο συνεχής θανάσιμος κίνδυνος της ασιτίας απειλεί τη ζωή των ανθρώπων της χώρας, το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής έρχεται να εκφραστεί από μια πράξη αλληλεγγύης των κατοίκων του Βαλτινού, οι οποίοι εκτός από την υποχρέωση και το καθήκον τους να συγκεντρώσουν και να παραδώσουν τα σιτηρά τους, για την αντιμετώπιση της πείνας, διενήργησαν και έρανο μεταξύ τους και προσέφεραν επιπλέον άλλες 2.000 οκάδες σίτου στις κατά τόπους εφορίες.

Αψηφώντας τον επικείμενο κίνδυνο της πείνας των ιδίων αλλά και των οικογενειών τους, παρέκαμψαν το ατομικό τους συμφέρον και αποφάσισαν συνειδητά να προτάξουν ενός ηθικά ανώτερου και δίκαιου σκοπού, το γενικό συμφέρον.

Από την εφημερίδα «ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ» της 9ης Σεπτεμβρίου 1941, σταχυολογήθηκε η είδηση, για το μεγαλείο της πράξης αυτής, που αποτελεί πηγή έμπνευσης, υπερηφάνειας και θαυμασμού, για το ανθρώπινο είδος πάνω στη γη.

Πρόκειται για την είδηση που αφορά στον έπαινο του Νομάρχη Τρικάλων, Σάββα Χώτζη προς τους κατοίκους του Βαλτινού, διότι παρά τη φτώχεια και την κατοχή που υφίστανται, οι ίδιοι οι κάτοικοι, αλλά και η χώρα μας, στάθηκαν ελεύθεροι από τις αναγκαιότητες, αλληλέγγυοι και ευγενείς προς τον «συνάνθρωπο», προσφέροντας βοήθεια και ελπίδα ζωής με ευχαρίστηση από το υστέρημά τους.

Η είδηση έχει ως εξής:

«Οι κάτοικοι Βαλτινού

Ο Νομάρχης κ. Χώτζης απηύθυνε προς τους κατοίκους της Κοινότητος Βαλτινού έγγραφον δια του οποίου εκφράζει και δια του τύπου την ευαρέσκειάν του προς τους κατοίκους της κοινότητος αυτής, οι οποίοι εκτός της υποχρεώσεώς των προς την συγκέντρωσιν, προσέφεραν και 2000 οκάδες σίτου εισέτι προερχομένας εκ του διενεργηθέντος εράνου μεταξύ αυτών.

Η ευγενής και μεστή αγνών αισθημάτων αλληλεγγύης χειρονομία των παραγωγών τούτων – τονίζει ο κ. Νομάρχης – με συνεκίνησε βαθύτατα.

Απευθύνω προς αυτούς θερμάς ευχαριστίας, ου μόνον εμού αλλά και της εργατικής ιδίας τάξεως, την οποίαν κυρίως ηθέλησαν να συνδράμουν, οι ευγενείς ούτοι παραγωγοί».

Για αυτήν την ανθρωπιστική πράξη των κατοίκων του Βαλτινού, θα μπορούσε να γραφτούν και να ειπωθούν πολλά.

Αν αναλογιστεί κανείς πόση δύναμη και πόση διάθεση αυτοθυσίας χρειάζεται, να θέσεις τον εαυτό σου και την οικογένειά σου, αυτοβούλως, κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη της πείνας, την ώρα δηλαδή που ο συνεχής θανάσιμος κίνδυνος απειλεί τη ζωή σου αλλά και την οικογένειά σου, λόγω της επικείμενης πείνας και αυτό δεν επηρεάζει την συνείδησή σου, ώστε να αποφασίσεις μόνο για το ατομικό σου συμφέρον, και όχι για το γενικό, τότε γίνεται κατανοητό το μεγαλείο της πράξης αυτής.

Λαμβάνοντας υπόψη πως, το πρόβλημα του επισιτισμού οδήγησε στην κορύφωση της πείνας, που το χειμώνα του 1941-1942 είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια 100.000 ανθρώπων στη χώρας μας, ενώ οι απώλειες ζωών στα πεδία των μαχών ήταν 13.325 νεκροί, 62.663 τραυματίες και 1.278 εξαφανισθέντες, τότε επιβεβαιώνεται και δια του αποτελέσματος το μέγεθος της σημαντικότητας της πράξης αυτής.

Μια πράξη αλληλεγγύης, αδελφοσύνης, και ανθρωπισμού!

Μια πράξη πανανθρώπινης εμβέλειας, που παραπέμπει στον πυρήνα του χριστιανικού Λόγου!

Μια πράξη γενναιότητας, πολιτισμού και ηρωισμού. Φέγγος άσβεστο εσαεί, των ανώνυμων και ταπεινών της ζωής, που γίνονται επώνυμοι Δάσκαλοι της ιστορίας.

Η ιστορία ενός τόπου, το αφήγημα δηλαδή του παρελθόντος του, αποτελεί το θεμέλιο της ταυτότητάς του. Πάνω σ’ αυτό το θεμέλιο συγκροτείται ο πολιτισμός του, όχι μόνο με τη βαριά έννοια της κληρονομιάς του παρελθόντος, αλλά και μ’ αυτή του σύγχρονου πολιτιστικού αποτυπώματος.

Αξίζει να παραδειγματιστούμε και να σκεφτούμε όλοι, πόσο μεγαλείο έχουν οι πράξεις, κάθε φορά που οι άνθρωποι καταφέρνουν να παραμερίζουν το Εγώ, προς χάριν ενός ηθικά ανώτερου και δίκαιου σκοπού.

 Ως ελάχιστη τιμή κι ευγνωμοσύνη θα τους άξιζε ένα μνημείο, πάνω στο οποίο θα αναγράφονταν σε μαρμάρινη πλάκα με χρυσά γράμματα:

«Εδώ είναι η πατρίδα αυτών που έλαβαν δημόσιο έπαινο για την ανδρεία, την αλληλεγγύη, τον ανθρωπισμό,  και το μεγαλείο της Ελευθερίας τους από τις αναγκαιότητες».

 

Από το βιβλίο «Η Κοινότητα Βαλτινού» Του Δημήτρη Τσιγάρα.