Τα σπήλαια του Νομού Τρικάλων

 

Στο νομό Τρικάλων υπάρχουν πολλά καταγεγραμμένα σπήλαια, με κάποια από αυτά να είναι τουριστικά αξιοποιημένα και επισκέψιμα από το ευρύ κοινό και κάποια άλλα να είναι απλά προσβάσιμα από ειδικούς σπηλαιολόγους, μετά από σχετική προετοιμασία και εξάσκηση και πάντα λαμβάνοντας συγκεκριμένα μέτρα ασφαλείας και τηρώντας ειδικούς κανόνες.

Τα σπήλαια θεωρούνται σημαντικό κομμάτι του περιβάλλοντος και έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα ζωής, καθώς τις περισσότερες φορές σχετίζονται με το υπόγειο νερό που αντλείται με τις γεωτρήσεις για ύδρευση και για άρδευση.

Τέτοιες φυσικές κοιλότητες στο εσωτερικό της γης, στις οποίες μπορεί να έχει πρόσβαση ο άνθρωπος, στο νομό Τρικάλων είναι:

Το σπήλαιο της Λέγκως στη Δέση Τρικάλων

Ο υπόγειος ποταμός βρίσκεται κοντά στη Δέση, στο όρος Χαλικόβουνο σε υψόμετρο 1450 μέτρα. Αν και οριζόντιο έχει απότομα πρανή γύρω από την είσοδο και η πρόσβαση καλό είναι να γίνεται με χρήση σχοινιού. Ανήκει στην περιοχή του Ασπροποτάμου που βρίσκεται στη νότια Πίνδο.
Η είσοδος έχει μεγάλο άνοιγμα και δεν επηρεάζεται από τη στάθμη-ποσότητα του νερού. Το ποτάμι εισχωρεί σε σιφώνι ενός μέτρου μετά την είσοδο και εκτονώνεται μερικά μέτρα πιο κάτω με αρκετή ορμή, για να σχηματίσει καταρράκτη 30 μέτρων στη θέση με την ονομασία «Γκούρα Μπαντιμάρι».
Στα πρώτα 15 μέτρα του σπηλαίου η προσπέλαση γίνεται δίπλα από τον ποταμό σε στεγνό δάπεδο με αρκετό και όμορφο διάκοσμο. Ακολουθεί μεγάλος θάλαμος με ύψος οροφής 5 μέτρα και πολλές κατακριμνήσεις στο δάπεδο. Η πορεία του νερού γίνεται κάτω από αυτές και για μερικά μέτρα περπατάμε σε βράχους μην έχοντας επαφή με το νερό. Στη συνέχεια ο αγωγός στενεύει και κάνει μια στροφή, ενώ η προσπέλαση γίνεται μέσα από νερό που έχει βάθος ένα μέτρο. Το ποτάμι συνεχίζει για άλλα 30 μέτρα που στο τέλος έχουνε όμορφο λιθωματικό διάκοσμο. Μετά από μία τελευταία στροφή το ταβάνι χαμηλώνει και η συνέχεια είναι αδύνατη. Το σύνολο της διαδρομής είναι στα 70 μέτρα περίπου.
Η προέλευση της ονομασίας του σπηλαίου έχει τις ρίζες κάπου στη δεκαετία του 1920, όταν η όμορφη Λέγκω (από την Πύρρα) με έναν νεαρό από το Βροντερό, κλέφτηκαν και κρύφτηκαν στο σπήλαιο καθώς οι δικοί τους δεν ήθελαν να τους παντρέψουν.

Το σπήλαιο της Θεόπετρας

Το σπήλαιο της Θεόπετρας βρίσκεται μόλις 4 χιλιόμετρα από τα Μετέωρα, στον επιβλητικό βράχο της Θεόπετρας. Χρονολογείται από 137.000.000 - 65.000.000 ετών περίπου.

Το εσωτερικό του αποτελείται από μια κύρια αίθουσα 500 τ.μ. περίπου. Με τη χρήση της μεθόδου της οπτικής φωταύγειας ανακαλύφθηκε ότι το τείχος που καλύπτει ένα μέρος της εισόδου του σπηλαίου χρονολογείται στα 23.000 χρόνια εκτιμώντας το ως το αρχαιότερο στην Ελλάδα. Μπαίνοντας στο σπήλαιο ο επισκέπτης βλέπει την επιφάνεια όπου είναι τα αποτυπώματα των ανθρώπινων πελμάτων και δύο τάφους. Μέσα στο σπήλαιο οι ανασκαφές έφεραν στο φως αρκετά ευρήματα οικιακής οικονομίας, λίθινα εργαλεία Παλαιολιθικής - Μεσολιθικής εποχής, αποθηκευτικά πιθάρια, κοσμήματα, οστέινα εργαλεία, ένα χρυσό κόσμημα Παλαιολιθικής περιόδου και τα ανθρώπινα αποτυπώματα που χρονολογούνται στα 130.000 χρόνια, μία από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις. Επίσης με τη διαδικασία του νεροκόσκινου βρέθηκαν καμένοι καρποί από βατόμουρο, αμύγδαλο, μπιζέλι και όσπρια. Ακόμη διασώζεται ένας γυναικείος σκελετός της Μεσολιθικής εποχής (7.500-8.500 ετών). Οι ανθρωπογενείς επιχώσεις πάχους 6 μέτρων μαρτυρούν τη χρήση του σπηλαίου τη Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική, τη Mεσολιθική και τη Nεολιθική εποχή. Το σπήλαιο είχε το τείχος για να προστατεύονται οι ένοικοί του από το ψύχος που επικρατούσε την εποχή εκείνη δηλαδή της τελευταίας παγετώδους εποχής.
Με τη δημιουργία διαδρόμου επισκεπτών ο οποίος εξυπηρετεί και Άτομα με Ειδικές Ανάγκες έχει ολοκληρωθεί το σπήλαιο και είναι ανοιχτό για τους επισκέπτες.

Το σπήλαιο Βαθυρέματος

Τοποθεσία: 3,5χλμ από το χωριό Βαθύρεμα προς Στουρναρέικα.

Το σπήλαιο Αέρα Παλαιοκαρυάς

Το σπήλαιο Αέρα Παλαιοκαρυάς βρίσκεται 3.9χλμ ΝΔ της Κάτω Παλαιοκαρυάς και 2.6 χλμ. Ν της Μέσης Παλαιοκαρυάς.

Πρόκειται για έναν Υπόγειο ποταμό, καρστικός αγωγός 135 μέτρων περίπου. Στη μέση του σπηλαίου υπάρχει τσιμεντένιο φράγμα για τη συγκέντρωση του νερού προς το χωριό με πλαστικό σωλήνα.
Η πρόσβαση σ’ αυτό γίνεται από το χωματόδρομο του νεκροταφείου της Μέσης Παλαιοκαρυάς, διασχίζοντας δύο φορές τον ποταμό και ανεβαίνοντας περίπου 500 μέτρα συναντάς την είσοδο του σπηλαίου.

Το σπήλαιο-Καταρράκτης Μυρόφυλλο

Το σπήλαιο βρίσκεται 3,5 χιλ. από το Μυρόφυλλο προς Πολυνέρι.
Πρόκειται για έναν υπόγειο ποταμό με καταρράκτη που ξεχωρίζει από μακριά.

Το σπήλαιο Κουδουνότρυπα

Η είσοδός του σπηλαίου βρίσκεται 1.5 χιλ. νοτιοανατολικά της Πύλης και 500 μέτρα βορειοδυτικά του μοναστηριού της Γκούρας σε υψόμετρο 434μέτρα (Μ.Σ.Θ.) στο όρος Ίταμος. Περίπου 700 μέτρα πριν το μοναστήρι ξεκινά ένα υποτυπώδες μονοπάτι από ένα εκκλησάκι πάνω στο δρόμο μέχρι την είσοδο του βαράθρου. Η είσοδός του δεν είναι ορατή από μακριά.

Πρόκειται για ένα κατακόρυφο βάραθρο μήκους 115μέτρων και συνολικού βάθους 105μέτρα. Το όνομά του προέρχεται από το «κουδούνισμα» που κάνουν οι πέτρες και οι βράχοι όταν πέφτουν από το ύψος των 105μέτρα.

Θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα γνωστά βάραθρα του ορεινού όγκου της Πύλης. Η μορφή που έχει η κατακόρυφη διαδρομή είναι καμπανοειδής με στενό στόμιο στα πρώτα μέτρα και ξανοιγόμενη στη συνέχεια. Η είσοδός του κατωφερής αρχικά οδηγεί σε στόμιο διαστάσεων 4x6 μέτρα (μήκος x πλάτος) και στη συνέχεια σε βαραθρώδη διαδρομή. Το σπήλαιο διανοίγεται σε ωολιθικούς ασβεστόλιθους του Δογγερίου της Ενότητας Κόζιακα.

Το σπήλαιο Καζάνια

Το σπήλαιο στη θέση Καζάνια από τα ωραιότερα, με υπέροχους σταλαγμίτες και σταλακτίτες και έναν υπόγειο καταρράκτη και το σπήλαιο Σαρμανίτσα, αποτελούν μοναδικά φυσικά φαινόμενα που αξίζει τον κόπο να επισκεφθεί κανείς.

Το σπήλαιο βρίσκεται 800 μέτρα νοτιοδυτικά του χωριού Πύρρα, στην περιοχή «Καζάνια». Το όνομα της περιοχής προέρχεται από τις φυσικές κοιλότητες, όπου στροβιλίζεται το νερό του χειμάρρου και χρησιμοποιούνταν για το πλύσιμο των ρούχων (δρυστέλες - καζάνια). Το νερό του χειμάρρου προέρχεται από το σπήλαιο που αποτελεί υπόγειο ποταμό. Η πρόσβαση στο σπήλαιο είναι δύσκολη διότι γίνεται μέσω παλαιού μονοπατιού. Ιδιαίτερα στα τελευταία μέτρα απαιτείται σκαρφάλωμα. Το μονοπάτι ξεκινάει από το δρόμο που οδηγεί στον ποταμό Καμναΐτικο και μετά από 1 χιλ. οδηγεί στην απότομη κοιλάδα των «Καζανιών». Εκεί περνώντας τις παλαιές Δρυστέλες οδηγούμαστε στον καταρράκτη-σπήλαιο. Το σπήλαιο διανοίγεται σε πελαγικούς ασβεστόλιθους της ζώνης Πίνδου. Η είσοδός του βρίσκεται σε υψόμετρο 988m (Μ.Σ.Θ.). Έχει διεύθυνση περίπου Β-Ν. Αποτελείται από ένα θάλαμο στην είσοδο διαστάσεων 7 x 8 μέτρα (μήκος x πλάτος) ενώ στη συνέχεια ακολουθεί αγωγός πλάτους 7 μέτρα οδηγεί στον υπόγειο ποταμό. Η συνέχεια της πρόσβασης γίνεται κατά μήκος και ενάντια στο ρου του ποταμού μέχρι σιφόνι βάθους 3 μέτρα περίπου. Στο σημείο αυτό η πρόσβαση απαιτείται υποβρύχια προσπέλαση. Το νερό του ποταμού οδηγείται κάτω από την πρώτη αίθουσα του σπηλαίου και εξέρχεται τμήμα του 200 μέτρα πιο νότια μέσα στα κορήματα

Το σπήλαιο Τρύπα του Βολιώτη

Σε υψόμετρο 1722 μέτρα στην περιοχή των κορυφών του Κόζιακα υπάρχει μέχρι τα 6 0m βάθος το σπήλαιο Τρύπα Βολιώτη. Η πρόσβαση γίνεται με αυτοκίνητο από το χωματόδρομο της Ελάτης και με τα πόδια σε διαδρομή 1χλμ. Χαρακτηριστικό της εισόδου είναι το πλήθος των κορακιών που πετούν. Μετά από κάθοδο περίπου 7 μέτρα ο κατακόρυφος αγωγός χωρίζεται σε δύο παράλληλα τμήματα. Το ανατολικό τμήμα έχει εξερευνηθεί και φτάνει περίπου στα 60 μέτρα.

Το σπήλαιο Μπέη Κόζιακας

Η σπηλιά του Μπέη βρίσκεται 3χλμ ΝΔ της Πιαλείας, στον Κόζιακα, στα 1220 μέτρα υψόμετρο, σε μία ιδιαίτερη γεωλογικά περιοχή. Πρόκειται για καταβόθρα που στραγγίζει τα νερά ενός λεκανοπέδιου του βουνού, τα οποία διέβρωσαν τον ασβεστόλιθο και βρήκανε έξοδο στην ανατολική πλευρά της ορθοπλαγιάς. Με ανύψωση του εδάφους και πολύ νερό σχηματίστηκε ένας εντυπωσιακών διαστάσεων αγωγός με δύο εισόδους. Το φως εισχωρεί από τα μεγάλα ανοίγματα 15 μέτρων περίπου, ενώ υπάρχει και έντονο ρεύμα αέρα στον κύριο αγωγό.
Στα δεξιά του κύριου αγωγού υπάρχουν δύο ακόμα αγωγοί-διακλάσεις. Η πρώτη μήκους 100 μέτρων περίπου, στενεύει προοδευτικά και οδηγεί σε θάλαμο με σκαμμένο από ανθρώπινο χέρι δάπεδο και εντυπωσιακό διάκοσμο στα τοιχώματα. Η δεύτερη που είναι κοντά στην ανατολική είσοδο συνεχίζει για 60 μέτρα περίπου και σταματάει σε τοίχωμα ενώ υπάρχει πατάρι από όπου έρχεται άλλος αγωγός με πιθανή συνέχεια. Η σπηλιά είναι ένα πολύπλοκο σύστημα αγωγών και διακλάσεων με το νερό να έχει κάνει πολύ δουλειά.
Το ύψος της οροφής κυμαίνεται γενικά στα 10 με 15 μέτρα ενώ στον κύριο αγωγό μεγάλοι ογκόλιθοι βράχων έχουν αποκολληθεί από την οροφή με αποτέλεσμα το νερό να χάνεται κατά σημεία κάτω από αυτούς. Στην είσοδο σχηματίζεται καταρράκτης 7 μέτρων που ανάλογα με την εποχή η ποσότητα του έχει διακυμάνσεις. Η πρόσβαση γίνεται από την Ελάτη ή από τη θέση Κώστα στο δρόμο που πάει για Κανάλια.

Το σπήλαιο Ανταλλαξίμων

Στην παινεμένη οροσειρά του Κόζιακα, σε ένα μαγευτικό χώρο με θέα τον Θεσσαλικό κάμπο βρίσκεται εδώ και 15.000 χρόνια το μοναδικό του νομού Τρικάλων, σπήλαιο Ανταλλαξίμων.
Ανακαλύφθηκε το 1980 από τους κατοίκους του χωριού, σε απόσταση τριών χιλιομέτρων ΒΔ του οικισμού Ανταλλαξίμων, (υψόμετρο 650 μ.) στη θέση «Μπιστοριές ή μαντριά Γιαννούχου - Μπίνα και Αλεξίου»
Για να κατασκευάσει η φύση αυτό το φυσικό κάλλος χρειάστηκαν αιώνες πολλοί αποθέτοντας σταγόνα - σταγόνα τα όμβρια ή του χιονιού τα ύδατα. Η διείσδυση προς το εσωτερικό του σπηλαίου γίνεται από μια αδιαμόρφωτη στενή οπή, στην αρχή έρποντας και μετά όρθιος.
Το όλο σπήλαιο έχει τρεις αίθουσες, με υπέροχο διάκοσμο σταλακτιτών και σταλαγμιτών, η μία ωραιότερη από την άλλη.
Οι εντυπωσιακοί σχηματισμοί των σταλαγμιτών και των σταλακτιτών που επί χιλιάδες χρόνια υπομονετικά η φύση του Κόζιακα φιλοτέχνησε δίνουν μια αίσθηση μαγείας και εκπάγλου ομορφιάς.
Οι σταλαγμίτες ανυψώνονται από το έδαφος σε διάφορα σχήματα και σε πολλά σημεία ενώνονται με τους σταλακτίτες. Η απόθεση ανθρακικού ασβεστίου είναι στο σύνολο ολόασπρη και ελάχιστα σε χρώμα ανοιχτό καφέ και λίγο σκουρότερο. Αισθητή ελαφρά, είναι και η ύπαρξη διοξειδίου του άνθρακα, γιατί το σπήλαιο δεν οξυγονώνεται επαρκώς.

Το σπήλαιο Αγίου Προκοπίου

Το σπήλαιο Αγίου Προκοπίου αποκαλύφθηκε τυχαία κατά τη διάρκεια εργασιών διάνοιξης του επαρχιακού δρόμου Αγίου Προκοπίου – Καλογήρων. Βρίσκεται 700 μέτρα βορείως του Αγίου Προκοπίου. Η είσοδος του σπηλαίου απέχει μόλις από 5 μέτρα από την άσφαλτο πίσω από το προστατευτικό κράσπεδο. Το στόμιο της εισόδου είναι σχετικά μικρό (0.6x0.5 πλάτος x ύψος). Το σπήλαιο αποτελεί βάραθρο συνολικού βάθους 16 μέτρα. Η περιοχή της εισόδου είναι επικλινής και καταλήγει σε ένα επίμηκες βάραθρο βάθους 11 μέτρων. Στο βύσσο του βαράθρου σχηματίζεται μία μικρή αίθουσα με δύο επιμήκεις απολήξεις προς νότο ενώ προς Βορρά συνεχίζει υπό τη μορφή στενώματος. Δεν παρουσιάζει αξιόλογο σπηλαιοδιάκοσμο αλλά αντιθέτως πολλά σημεία αποσαθρωμένου ασβεστολίθου.