Ο καβαλάρης του Βαλτινού

 

Η φωτογραφία αποπνέει κάτι από την παλιά ψυχή του Βαλτινού - εκείνη τη βαθιά σύνδεση του ανθρώπου με τη γη, τα ζώα και την ίδια τη ζωή. Ο καβαλάρης, περήφανος πάνω στο λευκό του άλογο, στέκει ανάμεσα στη γη και τον ουρανό. Είναι μια στιγμή που αιχμαλωτίζει την ισορροπία ανάμεσα στη δύναμη και την τρυφερότητα, στην αγριάδα και την ευγένεια.

Το άλογο, σηκωμένο στα πίσω του πόδια, εκτός από ζώο εργασίας, είναι σύντροφος, συμπαίκτης, καθρέφτης του ανθρώπινου πάθους για ελευθερία. Οι δυο τους -άνθρωπος και άλογο- μοιάζουν να συνεννοούνται χωρίς λόγια, μέσα από την κίνηση, τον ρυθμό, την ανάσα. Κι εκεί, στο ξέφωτο του χωριού, δεν παρουσιάζεται μονάχα μια επίδειξη ιππευτικών ικανοτήτων, αλλά μια τελετουργία, μια μυστική επικοινωνία με τις δυνάμεις της φύσης.

Στο Βαλτινό, τα άλογα δεν ήταν μόνο εργαλεία των αγρών. Ήταν η χαρά των παιδιών στα λιβάδια, η περηφάνια των νέων στις γιορτές, το μέσο για να διασχίσουν οι άνθρωποι τον κόσμο και τον χρόνο. Στη ράχη τους κουβαλούσαν στάχυα, όνειρα, έρωτες, προσευχές.

Ο καβαλάρης της φωτογραφίας, με το κορμί να γέρνει μπροστά, το βλέμμα να φλέγεται και το άλογο να ανασηκώνεται, μοιάζει να κρατά για μια στιγμή ολόκληρη την ψυχή του τόπου του - την ψυχή εκείνων που, μέσα στη σκόνη του χωραφιού και τον ήλιο του απογεύματος, έβρισκαν την ομορφιά στο ίδιο το βίωμα, στην απλή πράξη του να ζεις, να κινείσαι, να ανασαίνεις μαζί με τη φύση.

Έτσι, η εικόνα αυτή, καταμαρτυρεί ως μια υπόμνηση, ότι κάποτε ο άνθρωπος δεν κυριαρχούσε πάνω στα ζώα, μα συμπορευόταν.
Και ότι η ελευθερία -όπως το άλογο- δεν τιθασεύεται, μονάχα αγαπιέται.

Οι λέξεις του τόπου μας - «φέτος δεν είδαμε ηλιάτσι»

 

Κάθε τόπος κρύβει μέσα στις λέξεις του τη μνήμη, το χιούμορ και τη σοφία των ανθρώπων του. Οι ιδιωματικές εκφράσεις, οι λέξεις που δεν βρίσκονται στα λεξικά αλλά ακούγονται ακόμη στα καφενεία, στα χωράφια και στις αυλές, αποτελούν ζωντανά ίχνη της τοπικής ταυτότητας. Με τον καιρό, πολλές από αυτές τις λέξεις χάνονται - κι όμως, μέσα τους κουβαλούν έναν ολόκληρο τρόπο να βλέπεις και να ονομάζεις τον κόσμο.

Η στήλη «Οι λέξεις του τόπου μας» έρχεται να φωτίσει αυτόν τον πλούτο της ντοπιολαλιάς. Κάθε φορά θα παρουσιάζουμε και θα ερμηνεύουμε μια χαρακτηριστική λέξη ή φράση της περιοχής μας - την προέλευσή της, τη σημασία της, τη χρήση της στην καθημερινή ζωή. Θα αναζητούμε τις ρίζες της σε παλαιότερα γλωσσικά στρώματα, θα τη συγκρίνουμε με συγγενικές λέξεις άλλων τόπων και θα θυμόμαστε πώς και πότε τη χρησιμοποιούσαν οι παλιοί.

Ξεκινάμε με την λέξη «ηλιάτσι», που την ακούσαμε στο Βαλτινό.

Η λέξη «ηλιάτσι» είναι παραφθορά από σλαβικής ή αλβανικής προέλευσης λέξη (λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας και των γλωσσικών επιρροών στη Θεσσαλία). Δεν υπάρχει ξεκάθαρη ετυμολογική ανάλυση. Ίσως πρόκειται για τοπικό ιδιωματισμό με συμβολική σημασία: π.χ. κάτι που περιμένεις να έρθει (όπως ο ήλιος), αλλά τελικά δεν «φάνηκε».

Η λέξη «ηλιάτσι» μπορεί να συνδέεται και με τον ήλιο (ίσως ποιητικά ή μεταφορικά), και να σημαίνει κάτι σαν: «το φως», «η ελπίδα», «η καλή τύχη».

Οπότε το «φέτος δεν είδαμε ηλιάτσι» μεταφράζεται και ως: Δεν είδαμε άσπρη μέρα.

Συμπέρασμα: Η λέξη «ηλιάτσι», στα Τρίκαλα, σημαίνει πιθανότατα: Καλή σοδειά, προκοπή, ή κέρδος.

Η φράση «δεν είδαμε ηλιάτσι» δηλώνει: μια χρονιά δύσκολη, χωρίς απολαβές, χωρίς τύχη, η επιτυχία.