«Τα σχολικά συσσίτια στο Βαλτινό» Μνήμες από το παρελθόν

 

Αξέχαστες παλιές μνήμες, από χρόνια δύσκολα, μεταπολεμικά, εποχές φτώχειας, πείνας και στερήσεων…

Με την ελπίδα, ότι δεν θα ξαναέρθουν τέτοιες στερημένες εποχές , επιχειρούμε μια αναφορά στα άλλοτε μαθητικά συσσίτια του τόπου μας. Τα μαθητικά λοιπόν, συσσίτια, αποτέλεσαν το πλέον αναγκαίο και αποτελεσματικό μέτρο για την προστασία της υγείας των ασθενικών και υποσιτισμένων μαθητών, καθώς και το ισχυρότερο όπλο της προληπτικής περίθαλψης.

Όπως σ’ όλα σχεδόν τα χωριά της πατρίδας μας, έτσι και στο χωριό μας, στο Βαλτινό, λειτούργησε ο θεσμός των μαθητικών συσσιτίων κατά τις περιόδους 1947 έως 1959  και 1968 έως 1970. 

Σκοπός αυτών των συσσιτίων ήταν η χορήγηση, ζεστού και θρεπτικού προγεύματος και γεύματος, συμπληρωματικό στην ημερησία διατροφή, των ελλιπώς κατά ποιότητα και ποσότητα διατρεφόμενων μαθητών, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και στις απαιτήσεις της εργασίας στο σχολείο. 

Για μαγειρείο και εστιατόριο χρησιμοποιήθηκε το κτίριο της αποθήκης του δημοτικού σχολείου, αυτή που αργότερα χρησιμοποιήθηκε για τη λειτουργία του νηπιαγωγείου. Εκεί, μια ανάσα μακριά από το αυστηρό σχολικό περιβάλλον έδιναν κάθε μέρα το παρόν όλοι οι μαθητές, οι δάσκαλοι και η υπηρεσία, ο μάγειρας δηλαδή, που μαγείρευε και στη συνέχεια σερβίριζε το φαγητό.

Για πρόγευμα καθημερινά προσφέρονταν ένα κύπελλο γάλα, ένα μικρό κομμάτι κίτρινο τυρί (τύπου Ολλανδίας) κι ένα μικρό κομμάτι ασπροκίτρινο βούτυρο. Τα εφόδια αυτά τα προμηθευόταν το σχολείο απ’ την Επιτροπή Μαθητικών Συσσιτίων Νομού Τρικάλων.

Αντίγραφο διατακτικής της εφορείας Μαθητικού Συσσιτίου Δημοτικού Σχολείου Βαλτινού (1951).

Κάθε πρωί ετοιμάζονταν η ανάλογη ποσότητα της σκόνης του γάλατος, της ζάχαρης και του κακάου, κόβονταν οι μερίδες του τυριού και του βουτύρου και την ώρα του διαλείμματος το ρόφημα ήταν πια έτοιμο.

Ο μάγειρας μετέφερε προσεκτικά το καζάνι στην καθιερωμένη γωνιά της αυλής, οι μαθητές μπαίνανε στη γραμμή κρατώντας ο καθένας το κυπελάκι του και με τη σειρά έναν έναν, τους μοίραζε το ρόφημα με την κουτάλα διανομής. Αν υπήρχε και περίσσευμα, μερικοί έπαιρναν και συμπλήρωμα. Αφού τέλειωνε η διανομή, οι μαθητές πίνανε γρήγορα-γρήγορα το γάλα και τρέχανε στη βρύση να πλύνουνε τα κυπελάκια τους για να τα έχουν καθαρά την επόμενη μέρα.

Το «πρωινό» καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας ήταν σταθερό και περιλάμβανε γάλα, ψωμί, ζάχαρη και κακάο.

Το μάθημα συνεχιζόταν μετά το διάλειμμα μέχρι τη μεσημεριάτικη διακοπή, οπότε μπαίνανε και πάλι στο ίδιο σημείο, στη γραμμή για το γεύμα.

Στον εσωτερικό χώρο της αποθήκης υπήρχαν ταπεζοπάγκοι, όπου καθότανε και τρώγανε οι μαθητές το φαγητό τους. Τα μακαρόνια και τα όσπρια και δη τα φασόλια είχαν την τιμητική τους. Στο μεσημεριανό τους οι μαθητές έτρωγαν βραστές πατάτες, μπλουγούρι, κοκκινιστό βακαλάο, μαγειρευτό κρέας, μακαρόνια ή φασόλια.

Η δομή του εβδομαδιαίου προγράμματος γευμάτων επαναλαμβανόταν με ευλάβεια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, εκτός βέβαια κάποιων ελάχιστων εξαιρέσεων, όπως τις γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων και την περίοδο της Σαρακοστής.

Τα μαθητικά συσσίτια την εποχή εκείνη ήταν από τα σημαντικότερα έργα κοινωνικής πρόνοιας. Εισήχθησαν και επιβλήθηκαν ως θεσμός για 3 λόγους:

 α) Για λόγους υγιεινολογικούς. Ήταν γνωστά τα επακόλουθα του υποσιτισμού στην παιδική ηλικία. Η μείωση της ζωτικότητας και ενεργητικότητας του παιδιού, η επιβράδυνση της ανάπτυξης, η ελάττωση της αντοχής του έναντι των λοιμώξεων, η πνευματική νωθρότητα κ.λπ. Επίσης, ο υποσιτισμός ειδικότερα ενοχοποιούταν για την εκδήλωση φυματίωσης.  

β) Για λόγους κοινωνικούς. Η εγκατάλειψη των παιδιών, από τα πρώτα βήματα της ζωής τους, στην δυστυχία της πείνας για την οποία δεν ήταν αυτά υπεύθυνα, εκ μέρους εκείνων που ήταν υποχρεωμένοι και μπορούσαν να τα βοηθήσουν ήταν οι λόγοι που συνηγόρησαν υπέρ των μαθητικών συσσιτίων.

γ) Για λόγους παιδαγωγικούς. Ανάγκες καθαρά παιδαγωγικές επέβαλαν τον θεσμό των μαθητικών συσσιτίων, γιατί μαθητές που πεινούσαν ήταν αδύνατο ν’ ανταποκρίνονταν στις απαιτήσεις της σχολικής εργασίας.

Η πείρα από την λειτουργία του θεσμού απέδειξε ακόμη, ότι τα μαθητικά συσσίτια ήταν και μορφωτικό μέσο πρωτίστης σημασίας στα χέρια των δασκάλων. Στο κοινό τραπέζι του συσσιτίου και υπό την διηνεκή επίβλεψη αυτών, οι μαθητές συνήθιζαν να λαμβάνουν την τροφή τους κατά τις υποδείξεις της υγιεινής, τις οποίες μετέφεραν μετέπειτα και στην οικογένειά τους.

Με την λειτουργία εξ’ άλλου αυτών εντός των σχολείων οι μαθητές αποκτούσαν ακόμη και στοιχειώδεις γνώσεις οικιακής οικονομίας.