Οι ιεροψάλτες του Βαλτινού

Η ψαλτική στην Εκκλησία είναι ένα μέσο με καλλιτεχνικές οπωσδήποτε αξιώσεις και με σκοπό την ιερή υπόθεση της μυσταγωγίας των πιστών. Απ την χρήση δηλαδή αυτού του μέσου, την καλή ή την κακή, ωφελούνται ή ζημιώνονται αντίστοιχα οι πιστοί και επιτυγχάνονται ή ματαιώνονται οι σκοποί της Εκκλησίας. 

Στην ορθόδοξη λατρεία κυριαρχεί ο υμνογραφικός λόγος με έντονο το προσωπικό στοιχείο. Τα τροπάρια ψέλνονται με το φυσικό και «απερίγραπτο» όργανο, την ανθρώπινη φωνή.

Οι ύμνοι και τα τροπάρια έχουν προσωπικό και συγχρόνως καθολικό χαρακτήρα, μπορούν να οικειοποιηθούν απ’ τον καθένα πιστό, καθώς το πρώτο πρόσωπο, που συχνά απαντάται στα τροπάρια ταυτίζεται εύκολα με το πρόσωπο του καθένα μας και το πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού των ρημάτων μας εντάσσει εύκολα στην κοινότητα και μας καθιστά συλλειτουργούς, συνυμνηστές.

H ψαλμωδία πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή, κατάνυξη και συ­ντριβή. Και έτσι, αν ο ίδιος ο ψάλτης κατανοεί αυτά που ψάλλει και ακόμη περισσότερο τα νιώθει, τότε τα ιερά κείμενα ζωντανεύουν μέσω της φωνής του και δημιουργείται έτσι ένα ευχάριστο και κατανυκτικό κλίμα.

Βέβαια, μέσα στα στοιχειώδη προσόντα ενός ψάλτη είναι η μουσική αντίληψη και η καλλιφωνία, τα οποία αν δεν υπάρχουν, πλούσια από την αρχή, μπορεί με τη σπουδή, την επίμονη μελέτη, καθώς και με τα κατάλληλα ακούσματα, να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν.

Ιδιαίτερα δε όταν αυτή είναι η ιερή μουσική, που «ετάχθη υπό θεών τε και νόμων δια την επανόρθωσιν της ψυχής».
Ο καλός ψάλτης είναι αυτός που παρασύρει το εκκλησίασμα στην απόλαυση της βυζαντινής υμνολογίας.

Τη χαρά και την ομορφιά της παραδοσιακής ψαλτικής έχουν την ευκαιρία να συναισθάνονται και να απολαμβάνουν κάθε φορά οι εκκλησιαζόμενοι, κατά τις διάφορες λειτουργίες, που τελούνται στους ιερούς ναούς του Βαλτινού, από τους ιεροψάλτες που κάθονται επί του αναλογίου.

Σταθεροί στο ψαλτήρι σήμερα είναι: ο Γεώργιος Τσιγάρας, ο Κωνσταντίνος Καλυβιώτης, ο Θανάσης Ζαμπακάς και ο Θωμάς Ζαμπακάς.

Οι ιεροψάλτες, μαζί με τον ιερέα, σηκώνουν όλο το βάρος της λειτουργίας και είναι αυτοί που δημιουργούν την ευχάριστη και αρμονική συνήχηση της εκκλησιαστικής υμνωδίας.

Είναι αυτοί που αφιερώνουν στην ψαλτική ένα μέρος από τη ζωής τους, για να υπηρετήσουν τα τελετουργικά καθήκοντά τους.

Βρεθήκαμε ένα απόγευμα στον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου Βαλτινού και καταγράψαμε ένα μέρος της διαδικασίας του Εσπερινού.

Ο Εσπερινός αποτελεί την εναρκτήριο ακολουθία κάθε ημέρας. Ονομάζεται Εσπερινός, επειδή τελείται κατά την εσπέρα, ή Λυχνικόν, επειδή συμπίπτει με το άναμμα των λύχνων.

Ο Θανάσης Ζαμπακάς, και ο νεαρός Θωμάς Ζαμπακάς, είναι οι συγχωριανοί που αγάπησαν και λάτρεψαν την ψαλτική και τώρα έχουν πάρει την σκυτάλη να την υπηρετήσουν.

Οι ικανότητες του Θανάση Ζαμπακά στην ψαλτική, φάνηκαν πολύ γρήγορα και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα έδωσαν ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Ο δισταγμός του πρωτάρη άρχισε σιγά - σιγά να δίνει τη θέση του στην αυτοπεποίθηση και η αναζήτηση των μυστικών της ψαλτικής τέχνης τον έχουν καταστήσει πλέον έμπειρο, εύρυθμο και συνετό ιεροψάλτη.

«Ψάλλε συνετώς και ευρύθμος και έση ως νεοσσός αετού εν ύψει αιρούμενος».

Ο Θανάσης Ζαμπακάς γνωρίζει πως η ψαλτική τέχνη είναι φωνητική, γι’ αυτό άλλωστε υπάρχει η υμνογραφία, είναι μονοφωνική γιατί η υμνογραφία έχει προσωπικό χαρακτήρα, και είναι ανόργανη γιατί η υμνογραφία έχει έκφραση, πλούτο και έκταση σε ποιητικές συνθέσεις, και πάνω σε αυτό έχει εντρυφήσει.

Ενώ ο νεαρός Θωμάς Ζαμπακάς έχει αγαπήσει από πολύ μικρός την εκκλησία και σήμερα θα μπορούσε κανείς να πει, πως είναι η ψυχή της ενορίας Βαλτινού. Είναι το (παπαδάκι) το αγόρι που φοράει άμφια κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας και βοηθάει τον ιερέα στο έργο του.

Ο νεαρός Θωμάς διακατέχεται καθημερινά από την αγωνία του χρέους και του καθήκοντος να υπηρετήσει τον ρόλο του.

Έχει αποστηθίσει και έχει μάθει σχεδόν όλη την υμνολογία αλλά και το τυπικό της λειτουργίας και διεκδικεί με αυτοπεποίθηση τη θέση του στο ψαλτήρι.

Σε κάθε εκκλησιαστικό τελετουργικό είναι παρόν και συμμετέχει  είτε βοηθώντας τον ιερέα στην άσκηση των καθηκόντων του, είτε ψέλνοντας στο στασίδι ως ιεροψάλτης. Γνωρίζει όλη τη διαδικασία της εκκλησιαστικής παράδοσης, από την αρχή έως το τέλος, κάθε τελετουργικού.

Και είναι σαν να προσπαθεί σκαλί - σκαλί να ατενίσει το θείο φως, να λάβει μέρος στη θεία δόξα και με τη θεία χάρη να πορευθεί στη ζωή του!