Το ηλεκτρόφωνο (Τζουκ μποξ) και οι μνήμες του

 

Ξεφυλλίζοντας ένα οικογενειακό άλμπουμ φωτογραφιών, σταμάτησα σε μια παλιά φωτογραφία, που εικονίζει μια παρέα νέων του Βαλτινού, μεταξύ αυτών και η αφεντιά μου, να απολαμβάνουμε τα αναψυκτικά και την μουσική από ένα τζουκ- μποξ, που βρισκόταν στο άλλοτε καφενείο-ψησταριά του «Καστρακίδα».  Αυτή η φωτογραφία ήταν το ερέθισμα για ένα ταξίδι μνήμης και μια ιστορική αναφορά σ’ αυτό το μαγικό μηχάνημα, που ονομάζεται «Ηλεκτρόφωνο» ή Juke-box (τζουκ- μποξ).

Η εμφάνιση του ηλεκτρικού ρεύματος την εποχή του΄60, έφερε την επανάσταση στα χωριά μας. Τότε όλα τα καφενεία είχαν από ένα, ηλεκτρόφωνο, αφού ήταν ο μοναδικός τρόπος για να ακούσουν οι πελάτες μουσική. Ουσιαστικά ήταν ο μοναδικός τρόπος διασκέδασης, καθώς τα παλιά γραμμόφωνα θεωρούνταν ξεπερασμένα και δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν πλέον εκεί μέσα, γιατί έπρεπε να υπάρχει κάποιος για να τα κουρδίζει συνέχεια.

Το μικρό καφενείο, του «Καστρακίδα», χαρακτηρίζονταν τότε, το κέντρο πολιτισμού του χωριού μας, δηλαδή ήταν ένα ζωντανό κύτταρο συνεύρεσης, και ψυχαγωγίας των νέων. Η έκφραση «σε χάσαμε από το καφενείο», σήμαινε ουσιαστικά ότι «σε χάσαμε από την κοινωνική ζωή».

Σ’ αυτό λοιπόν, το καφενείο- ψησταριά, κατείχε δεσπόζουσα θέση, το τζουκ μποξ, αυτό το «μαγικό» μεταλλικό φωτεινό κουτί, που επιτελούσε το μουσικό του έργο.

Το τζουκ- μποξ ήταν μια φαντασμαγορική συσκευή, η οποία είχε για διακόσμηση χρωματιστό φωτισμό στα πλαϊνά, που έφτανε μέχρι το πάνω του μέρος.

Ήταν ένα ημιαυτόματο μηχάνημα αναπαραγωγής μουσικής, με δίσκους βινυλίου 45 στροφών, που χάριζε ξέφρενα γλέντια στους θαμώνες, καθώς με ένα κέρμα έπαιζε ό,τι τραβούσε η όρεξη του καθενός μας. Πήρε τ’ όνομά του από τη λέξη jook ή juke, που στην αφροαμερικάνικη αργκό σημαίνει χορός, πανδαιμόνιο, και τη λέξη box, που σημαίνει κουτί.

Συνήθως λειτουργούσε με κέρματα, και έπαιζε επιλεγμένα τραγούδια από μία εσωτερική «δισκοθήκη» με δίσκους βινυλίου. Έριχνες πρώτα το κέρμα και στη συνέχεια επέλεγες, πληκτρολογώντας ένα γράμμα και έναν αριθμό και σε δευτερόλεπτα έβγαινε από την δισκοθήκη ο «μαγικός δίσκος» και παίζονταν το επιλεγμένο σου τραγούδι.

Στην Ελλάδα έκανε την εμφάνισή του τότε, που ξεκίνησε η εποχή του σουίνγκ και του τσα-τσα. Ήταν η «χρυσή εποχή των τζουκ-μποξ» που μαγνήτιζαν με τον ρυθμό και τα πολύχρωμα φώτα τους στα μισοσκόταδα των μπαρ.
Τα πρώτα ηλεκτρόφωνα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στα ελληνικά κλαμπ, στις ταβέρνες, στα καφενεία, την δεκαετία του ΄50 με ελληνικό και ξένο ρεπερτόριο.

Την δεκαετία του ΄60 σχεδόν όλα τα σουβλατζίδικα, τα σφαιριστήρια, οι περισσότερες ταβέρνες και τα καφενεία είχαν Juke-box.
Το μαγικό μουσικό κουτί λοιπόν, των παλιών αλλοτινών εποχών, που ήταν ταυτισμένο με τους λαϊκούς καημούς της εποχής και που μάγεψε στην πορεία των χρόνων, γενιές και γενιές ανθρώπων, διασκεδάζοντάς τους και ψυχαγωγώντας τους, στα χρόνια που ακολούθησαν άρχισε να χάνει την αίγλη του και έφτασε στο σημείο σήμερα να είναι ένα συλλεκτικό αντικείμενο, καθώς η ψηφιακή πραγματικότητα επιβλήθηκε ολοσχερώς στη ζωή όλων μας. 

Ο πρώην Δήμαρχος Τρικκαίων και νυν Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου είναι λάτρης της μουσικής σε βινύλια και δίσκους και μάλιστα, στο γραφείο του Δημάρχου είχε εγκαταστήσει ένα τζουκ μποξ. Έτσι με το τζουκ μποξ είχε την δυνατότητα να απολαμβάνει τη μουσική όπως τότε που, τα τζουκ μποξ είχαν την πρωτοκαθεδρία στα μουσικά δρώμενα και ο καθένας είχε την δυνατότητα της μουσικής του προτίμησης. Έριχνε το κέρμα στο τζουκ μποξ και πατώντας τα πλήκτρα J - 9 ή Κ - 4 ή… επέλεγε και άκουγε τα σουξέ τραγούδια του Άκη Πάνου, του Βασίλη Τσιτσάνη, του Καλδάρα… με τις υπέροχες φωνές του Στέλιου Καζανζτίδη, της Ρίτας Σακελαρίου, του Δημήτρη Μητροπάνου…

Δ.Τ.