Οι φωτογράφοι της καρδιάς μας

 

Η φωτογραφία αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στη μνήμη και στη λήθη και μέσω της εικόνας, αφήνει πίσω αρκετά μνημονικά ίχνη. Ο ρόλος της είναι, να φυλακίσει την κάθε στιγμή και από την άλλη να μας αφηγηθεί ή να μας αφήσει να αναγνώσουμε ή να φανταστούμε όλες τις ιστορίες, τα ενδεχόμενα, ή τις διάφορες πτυχές από τις μυστικές ζωές των εικονιζόμενων.

Ο φωτογράφος Νίκος Μάνθος μπροστά στη μηχανή του για ρετούς (Αρχείο Η. Κ. Παγανού)

Υπηρέτες της φωτογραφικής τέχνης, της παλαιότερης εποχής, ήταν οι φωτογράφοι των Τρικάλων, όπου κατέγραψαν με το φακό τους τον κοινωνικό βίο του τόπου μας και το έργο τους αποτελεί κατάθεση ψυχής σε λιτούς τόνους του άσπρου – μαύρου. Οι παλιοί τούτοι συμπαθέστατοι και κοσμαγάπητοι επαγγελματίες, που βόηθησαν να ζήσουν για πάντα οι αγαπημένες μας στιγμές, αλλά και οι άνθρωποί μας, που έχουν πια φύγει από τη ζωή, υπάρχουν μόνο στις μνήμες μας σαν ασπρόμαυρες, όμορφες φωτογραφίες κι αυτοί, όμοιες μ’ εκείνες που τραβούσαν από το πρωί ως το βράδυ, στα χωριά και στις γειτονιές της πόλης, για να θρέψουν τις οικογένειές τους! Κοινός τους τόπος ο σεβασμός στον άνθρωπο και ένα «ήθος τόσο ισχυρό που τελικά γίνεται ήθος φωτογραφικό».

Υπαίθριος φωτογράφος στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων. (Αρχείο Δημ. Τρίκκα, φ. 1975).

Το επάγγελμα του φωτογράφου, τα χρόνια εκείνα ήταν πολύ δύσκολο. Οι περισσότεροι ήταν αυτοδίδακτοι, και αρχικά τις φωτογραφίες που τραβούσαν τις έβγαζαν με μεγάλες μηχανές (κάσες) με τρίποδο και φυσούνα, χρησιμοποιώντας ως φιλμ, πρώτα γυάλινες πλάκες ή χαρτιά που γίνονταν αρνητικά, αργότερα τα φλιμπάκ που ήταν από χοντρό διαφανές πλαστικό και στη συνέχεια τα κοινά φιλμ από ζελατίνη, όπως εξελίχθηκαν στη πορεία του χρόνου. Η εργασία μέσα στο εργαστήριο, στο σκοτεινό θάλαμο ήταν δύσκολη, καθώς ο φωτογράφος έμεινε πολλές ώρες στο σκοτάδι να εμφανίσει το φιλμ και να τυπώσει τις φωτογραφίες.

Υπαίθριος φωτογράφος με την τρίποδη φωτογραφική μηχανή

Η παλιά τρίποδη φωτογραφική μηχανή

Πρόκειται για μια φωτογραφική μηχανή, μια κάσα διαστάσεων 40Χ40 εκ. περίπου, που στο μπροστινό μέρος βρίσκεται η φυσούνα με το φακό όπου μαζεύει και ανοίγει για να νετάρει (να καθαρίσει το είδωλο). Στο αριστερό μέρος υπάρχει ένα συρτάρι με δύο θήκες, που περιέχουν μέσα χημικά υγρά. Η μία θήκη έχει υγρό εμφάνισης και η άλλη στερέωσης. Στο μέσα μέρος της κάσας υπάρχει επίσης, ένα κουτάκι με χαρτιά, ενώ από το απέναντι μέρος υπάρχει ένα παραθυράκι με κόκκινο τζάμι, που, όταν ανοίγει το συρτάρι, βλέπεις αν η φωτογραφία είναι έτοιμη. Τέλος, στο πίσω μέρος υπάρχει ένα μαύρο πανί, το λεγόμενο μανίκι. Αυτή τη φωτογραφική μηχανή οι μερακλήδες φωτογράφοι την είχαν στολισμένη γύρω γύρω με τις καλύτερες φωτογραφίες τους, σε διάφορες πόζες, σαν μια μικρή βιτρίνα, για να διαφημίζουν την άριστη δουλειά τους, καθώς και με καθρεφτάκια για να καθρεπτίζονται οι πελάτες, πριν από τη φωτογράφηση. Ολόκληρη η μηχανή στηρίζονταν σε έναν ξύλινο τρίποδο κι ο φωτογράφος κοιτούσε αρχικά μέσα από το μανίκι και τη μηχανή, τοποθετώντας έτσι τους ανθρώπους στη σωστή θέση μπροστά στο φακό. Έβγαζε το φιλμ που ήταν από γυάλινη πλάκα ή φωτογραφικό χαρτί, και φώναζε στους πελάτες: «ακίνητοι, χαμογελάστε παρακαλώ, κοιτάξτε εδώ, θα βγει το πουλάκι!» και άνοιγε το καπάκι από το φακό προς τα έξω, μετρούσε από το ένα ως το δέκα, ανάλογα με τον φωτισμό που υπήρχε, και το ξαναέκλεινε. Ακολουθούσε η επεξεργασία μέσα στη μηχανή «κάσα», που λειτουργούσε ως σκοτεινός θάλαμος, και σε λίγο η φωτογραφία ήταν έτοιμη.