Λαογραφικές σελίδες. (Το ξυλάλετρο)

Το ξύλινο άροτρο με μεταλλικό υνί, ή το ξυλάλετρο όπως είναι γνωστότερο στην περιοχή μας, υπήρξε το βασικότερο εργαλείο του γεωργού για το όργωμα του χωραφιού.

Κατασκευάζονταν εξ ολοκλήρου από ξύλο, εκτός από το σκαπτικό τριγωνικό του τμήμα, το υνί, που είναι σιδερένιο.

Αποτελείται από τρία μέρη: το στοιβάρι, μακρύ στέλεχος που ενώνει το αλέτρι με το ζυγό, την αλετροπόδα, το στέλεχος όπου προσαρτάται το μεταλλικό υνί και το χερουλάτη, το στέλεχος με το οποίο γίνεται η καθοδήγηση, από το γεωργό.

Το ξυλάλετρο έλκεται από τα ζώα, με τα οποία συνδέεται με το ζυγό, όταν αυτά είναι βόδια, ή με την παλάντζα, όταν τα ζώα είναι άλογα ή μουλάρια.

Χρήσιμο εργαλείο για το ξυλάλετρο είναι επίσης το ξόνι, ξύλινο εργαλείο που απολήγει σε μεταλλική αιχμή και χρησιμοποιείται για το ξύσιμο της λάσπης από το υνί. 

Με τις πρώτες βροχές του Οκτώβρη ξεκινούσε και η διαδικασία της σποράς στα χωράφια, καθότι μαλάκωνε το χώμα και ήταν έτοιμο να δεχθεί την προετοιμασία οργώματος από τα ξυλάλετρα.

Τότε ήταν που ο αγρότης αγκάλιαζε το ξυλάλετρο και έραινε τους κόπους και τον ιδρώτα του, στη μήτρα της μάνας γης. 

Στον Θεσσαλό αγρότη

Γιέ, της Δήμητρας εσύ,
ω! Θεσσαλέ, αγρότη,
ηλιοκαμένε, θεριστή,
ακούραστε, στρατιώτη.

Τα νάματα του Πηνειού,
της Πίνδου τα λιθάρια,
μοίραιναν τη διάβα σου,
στου κάμπου τα λιβάδια.

Στον πυρετό της νιότης σου,
αφέντης, δουλευτής,
έραινες τον ιδρώτα σου,
στη μήτρα της μάνας γης.

Του μόχθου σου η πληρωμή,
το οργίασμα της φύσης,
σαν έρθει εκείνη η στιγμή,
που είναι να θερίσεις.