Βαλτσινιώτες, στους τόπους εξορίας

Μια ελεγεία για τον πόνο, την καρτερία, την ανάταση και το μεγαλείο του Ανθρώπου.

Για τους ανθρώπους που ασπάστηκαν την αριστερή ιδεολογία και οραματίστηκαν έναν κόσμο διαφορετικό, βασισμένο στα πιστεύω τους και τις αρχές τους.

Βέβαια το θέμα δεν εξαντλείται με ένα άρθρο στην εφημερίδα μας. Απλή αναφορά γίνεται. Αν είναι καλή, μέτρια ή κακή κρίνεται. Είναι όμως, μια αναφορά χωρίς ιδεοληψίες και «πολεμικές» παλαιών εποχών.

Με την λέξη εξορία που σημαίνει «έξω των ορίων», εννοούμε την εκτός των ορίων της χώρας αποπομπή και διαβίωση κάποιου πολίτη.

Τόποι εξορίας ήταν διάφορα νησιά κυρίως μικρά και άγονα, στα οποία οι συνθήκες ζωής και η πρόσβαση ήταν εξαιρετικά δύσκολες. (Γυάρος, Μακρόνησος, Αη Στράτης, Γιούρα, Λέρος κ.α.

Ο χαρακτήρας των εκτοπίσεων στα νησιά του Αιγαίου διαφέρει από περίοδο και περίοδο.

Κατά την προπολεμική περίοδο (1924 – 1940) οι εκτοπίσεις αποσκοπούσαν να απομονώσουν τους σχετικά ευάριθμους ταξικούς εχθρούς του καθεστώτος και να παρεμποδίσουν τις πολιτικές και συνδικαλιστικές δραστηριότητές τους.

 

Κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου και των πέτρινων χρόνων του αυταρχισμού και της μισαλλοδοξίας (1946 – 1962), αποσκοπούσαν στην καθυπόταξη του ρωμαλέου και μαζικού εαμικού κινήματος, που γεννήθηκε από την αντίσταση κατά των κατακτητών και εν συνεχεία στην περιστολή της δύναμης της Αριστεράς, της οποίας το κόμμα (η ΕΔΑ) αναδείχθηκε το 1958 αξιωματική αντιπολίτευση.

Τέλος κατά την περίοδο της χούντας οι εκτοπίσεις αποβλέπανε αφενός μεν στην εξουδετέρωση των γνωστότερων στελεχών της Αριστεράς, με τον εγκλεισμό τους στα στρατόπεδα – φυλακές τις Γυάρου και της Λέρου, αφετέρου δε στη γενικότερη τρομοκράτηση του πολιτικού κόσμου με την εκτόπιση μεμονωμένων, επιφανών κυρίως αντιπάλων της δικτατορίας σε διάφορα νησιά.

Σταδιακά και επιλεκτικά τα αρματαγωγά μετέφεραν τους πολιτικούς κρατούμενους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων όπου επικρατούσαν άθλιες συνθήκες διαβίωσης.

Αγρότες, εργάτες, υπάλληλοι αλλά και ολόκληρη η διανόηση της Αριστεράς: ποιητές, αρχιτέκτονες, γιατροί, δημοσιογράφοι, πολιτικά στελέχη, οδηγούνταν στους τόπους της εξορίας.

Από το χωριό Βαλτινό αρκετοί ήταν εκείνοι που εκτοπίστηκαν σε διάφορες φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων, και υπέστησαν τα δεινά.

Αναφορικά επισημαίνουμε: Βαγγελός Χρυσόστομος, Ζαμπακάς Αλκιβιάδης, Μαντέλας Στέφανος, Κόρακας Ευάγγελος, Βότσιος Σωτήριος, Βότσιος Κων/νος, Βότσιος Αθανάσιος, Κουφοχρήστος Αθανάσιος, Σταυρέκας Τρύφωνας, Σταυρέκας Γεώργιος, Μπαρούτας Βασίλειος, Παπακώστας Κων/νος.

Στους τόπους εξορίας, όπως και στις φυλακές, οι εξόριστοι φρόντιζαν να οργανώσουν την ομαδική ζωή τους. Για να αντιμετωπίσουν την πείνα, τις αρρώστιες – τους θέριζε η φυματίωση, η ελονοσία, ο τύφος – την αποθάρρυνση, την κατάθλιψη και τις απαγορεύσεις, οργάνωναν τις «ομάδες συμβίωσης πολιτικών εξόριστων. (ΟΣΠΕ).

Οι ομάδες συμβίωσης βασίζονταν στην αλληλεγγύη και απέβλεπε στη στοιχειώδη κάλυψη των βασικών αναγκών: εξεύρεση τροφής και οργάνωση συσσιτίων, καταμερισμό εργασιών (π.χ. καθαριότητα, μάζεμα ξύλων, ψήσιμο ψωμιού) διαχείριση των οικονομικών της ομάδας, οργάνωση μαθημάτων.

Η επιβίωση των εξόριστων, στους οποίους απαγορευόταν η εργασία, βασίζονταν στο δεκάδραχμο που λάμβανε ο καθένας από το κράτος - όταν δεν καθυστερούσε ή δεν κόβονταν - στις επιταγές και στα τρόφιμα που έστελναν οι οικογένειές τους και στα εφόδια που προσπαθούσε να στέλνει η οργάνωση «Εργατική Βοήθεια».

Ο κάθε εξόριστος έδινε στην ομάδα το 50% των χρημάτων και των τροφίμων που του έστελναν οι δικοί του. Μοιράζονταν τα πάντα, ακόμη και τα τσιγάρα.

Δήλωση μετανοίας

Σε όλους τους τόπους εξορίας υπήρχε συνεχής κίνηση με την άφιξη νέων εξόριστων την αναχώρηση άλλων. Ενώ ένας ζωοκλέφτης απελευθερωνόταν στο τέλος της ποινής του, ο μόνος τρόπος απελευθέρωσης των πολιτικών κρατουμένων ήταν να υπογράψουν «δήλωση μετανοίας».

Αυτές οι δηλώσεις ήταν κατ΄ ουσίαν αποκήρυξη του κομουνισμού.

Κάτω από συνθήκες φυσικής ή και ψυχολογικής βίας, οι περισσότεροι εξόριστοι υπέγραψαν. Οι λίγες εκατοντάδες που αρνήθηκαν να υπογράψουν, απομακρύνθηκαν από τους ανανήψαντες» και μεταφέρθηκαν σε «σύρματα» (καταυλισμοί περιφραγμένοι με συρματόπλεγμα), όπου υποβλήθηκαν συστηματικά σε βασανιστήρια και εξοντωτικές αγγαρείες.

Ασκούσανε ψυχολογικές και σωματικές πιέσεις, που συχνά είχαν τη μορφή βασανιστηρίων, στους κρατούμενους για να υπογράψουν και να δώσουν πληροφορίες για άλλους ύποπτους συμμετοχής σε κομουνιστικές ή αριστερές ενέργειες.

Πάντως, είτε ο υπογράψας ήταν μέλος του Κ.Κ. είτε όχι, η υπογραφή ήταν φοβερή ταπείνωση. Ο δηλωσίας σκιάζονταν από το βάρος της πράξης του για το υπόλοιπο της ζωής του.