Η βοήθεια της UNRRA: Η αρχή της πολιτικής εξάρτησης της Ελλάδας από τις Η.Π.Α.

Η τετράχρονη Κατοχή, κατά την οποία ο ελληνικός λαός υπέφερε τα πάνδεινα από τους Γερμανούς και τους συμμάχους τους Ιταλούς και Βούλγαρους, τελείωσε τον Οκτώβριο του 1944. Τη 12η Οκτωβρίου τα χιτλερικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Αθήνα και έξι μέρες αργότερα εισήλθαν στην πόλη ο πρωθυπουργός και τα μέλη της ελληνικής κυβέρνησης ακολουθούμενα από τμήματα του ελληνικού και του αγγλικού στρατού, καθώς και από μια μικρή μονάδα Αμερικανών στρατιωτών. 

Σύμφωνα με επίσημα ανακοινωθέντα η αμερικανική μονάδα θα επέβλεπε τη διανομή της βοήθειας προς τον ελληνικό λαό που θα έστελνε η UNRRA.

Η UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administrati) ιδρύθηκε το 1943 από 40 περίπου κράτη, τα οποία στη συνέχεια έγιναν μέλη του Ο.Η.Ε., με αντικειμενικό σκοπό να βοηθήσει οικονομικά τις χώρες που είχαν πληγεί από τις δυνάμεις του Άξονα. Κάθε μέλος της UNRRA διέθετε στο ταμείο της Οργάνωσης – για την εξυπηρέτηση του σκοπού της – το 1% των εθνικών του εσόδων. Όμως στην πραγματικότητα η διεθνής αυτή Οργάνωση ήταν όργανο των Η.Π.Α. και σκόπευε στην υλοποίηση της αμερικανικής οικονομικής και πολιτικής διείσδυσης σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι το 73% των κεφαλαίων της ήταν αμερικανικά (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 23ης Μαρτίου 2003). Συνεπώς «ήταν ουσιαστικά αμερικανική οργάνωση στελεχωμένη και ελεγχόμενη απολύτως από τους Αμερικανούς» (Σπ. Θεοδωρόπουλος, «Απ’ το Δόγμα Τρούμαν στο Δόγμα Χούντα», εκδόσεις Παπαζήσης, 1976, σ.σ. 22 και 24). 

Εκπρόσωποι της UNRRA εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και από την 1η Απριλίου 1945 ως το Μάιο του 1947 εισήγαγαν στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων. 

Για την ανάπτυξη της γεωργίας η Οργάνωση διέθεσε μηχανήματα κ.λπ. αξίας 45 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ για φάρμακα πρόσφερε 7.540.000 δολάρια (Ν. Ψυρούκης, «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις Επικαιρότητα, τόμος Α΄, σ. 284).

Αναλυτικότερα στοιχεία για την αμερικανική βοήθεια παρέθεσε την 22α Νοεμβρίου 1947  ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Μαντζαβίνος στην πρώτη μεταπολεμική γενική συνέλευση των μετόχων της, προσδιορίζοντας τα διατεθέντα ποσά ανά τομέα:

για τρόφιμα                                                186.344.000 δολάρια

για ενδύματα                                                40.250.000 δολάρια

για ιατρικά και για είδη υγιεινής                    11.856.500 δολάρια

για είδη αγροτικής ανασυγκροτήσεως          58.374.000 δολάρια

για είδη βιομηχανικής ανασυγκροτήσεως     53.935.000 δολάρια

διάφορα άλλα ποσά                                     65.492.500 δολάρια

Ήτοι εν συνόλω                                         416.252.000 δολάρια

(εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 23ης Νοεμβρίου 1947).

Τα παραπάνω ποσά ίσως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Άλλωστε από τον Οκτώβριο του 1945 η διεθνής Οργάνωση – σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπου της σε ξένους δημοσιογράφους – βρισκόταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας και αδυνατούσε να επιτελέσει το έργο της (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 24ης Οκτωβρίου 1945).  Το 1952 ο Κ. Βαρβαρέσος – που το 1945 είχε διατελέσει υπουργός Εφοδιασμού – ομολόγησε ότι, για να συμπληρώσει τη βοήθεια της UNRRA, το ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να διαθέσει «ολόκληρον σχεδόν  το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας εις χρυσόν, δολάρια και λίρας Αγγλίας» (Κ. Βαρβαρέσος, « Έκθεσις επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδος», εκδόσεις Σαββάλας, σ.σ. 94 – 95). Συνεπώς η αμερικανική βοήθεια ήταν μικρή σε σχέση με τις ελληνικές ανάγκες κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο.

Το πρόβλημα όμως ήταν ο τρόπος με τον οποίο διανεμήθηκαν τα προϊόντα που στάλθηκαν. Στους εξαθλιωμένους από τον πόλεμο αγροτικούς πληθυσμούς έφτασαν μόνο ορισμένες ποσότητες ιματισμού και τροφίμων. Στρατιωτικά κυρίως οχήματα μετέφεραν στα χωριά χαρτόκουτα με ρούχα, τα ξεφόρτωναν στις κοινοτικές πλατείες και οι κάτοικοι διάλεγαν σακάκια, φορέματα και άλλα είδη. Είναι μια εικόνα που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου από τη διανομή της αμερικανικής βοήθειας σε ένα ακριτικό χωριό της Ηπείρου. 

Ακόμα θυμάμαι το πρωινό συσσίτιο στο Δημοτικό σχολείο του χωριού μου, όπου υποχρεωνόμασταν να πιούμε γάλα-σκόνη που είχαν στείλει οι Αμερικανοί, λες και δεν είχαμε γαλακτοκομικά προϊόντα. Αντίθετα τα είδη αξίας (πρώτες ύλες, τρόφιμα, μηχανήματα, φάρμακα κ. ά), που μπορούσαν να αποφέρουν πλουτισμό, τα καρπώθηκαν οι επιτήδειοι, οι μεγαλέμποροι, οι βιομήχανοι και γενικά όσοι είχαν πρόσβαση στην εξουσία.

Γενικά η βοήθεια της UNRRA είχε και αρνητικές συνέπειες:

1. αναπτύχθηκε η ευνοιοκρατία και η διαφθορά (Εμμανουήλ Μαρκόγλου, «Το Δόγμα Τρούμαν», εκδόσεις Εστία, 1963, σ.56),  

2. ενισχύθηκε το τότε παρακράτος της υπαίθρου (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου και  παλιοί ταγματασφαλίτες) που είχε αναλάβει τη διανομή των τροφίμων και του ιματισμού,

3. υπονομεύτηκε κάθε παραγωγική προσπάθεια, εφόσον κανένα είδος εγχώριου αγαθού δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί σε τιμή τα αντίστοιχα της UNRRA, τα οποία πουλιούνταν στην ελληνική αγορά,

4. άρχισε η σταδιακή πολιτική εξάρτηση της Ελλάδας από τις Η.Π.Α.

Του Παύλου Παπανότη