«Τρία βήματα ελπίδας από το Βαλτινό»

 

Στέκονται αγέρωχοι, σφιγμένοι, με τα κοντά παντελόνια και τις μακριές κάλτσες, μπροστά από το κάγκελο της πόλης, το 1949, στα Τρίκαλα. Ο Σπύρος Καραθανάσης, ο Γεώργιος Χήρας, ο Βασίλειος Καραθανάσης – τρία χωριατόπουλα από το Βαλτινό που τόλμησαν να σταθούν μπροστά στον φακό και μπροστά στη ζωή, με την ελπίδα πως το σχολείο θα τους ανοίξει έναν δρόμο έξω από τη λάσπη και τη φτώχεια της μετεμφυλιακής Θεσσαλίας.

Στο βλέμμα τους δεν υπάρχει ακόμη το χαμόγελο της νιότης· υπάρχει μια σιωπηλή αποφασιστικότητα, ένα μούδιασμα από τις δυσκολίες, η επίγνωση πως κάθε μέρα που περνά στο γυμνάσιο είναι μέρα κερδισμένη από την ανάγκη και την ανέχεια. Είναι από τα ελάχιστα παιδιά του χωριού που κατάφεραν να φορέσουν σακάκι και να πάρουν τον δρόμο για την πόλη, για να μάθουν γράμματα, να σπουδάσουν, να μη μείνουν μονάχα στη γη και στη στάνη, αλλά να βρουν έναν δρόμο αξιοπρέπειας και αυτογνωσίας.

Το 1949, όλα γύρω είναι δύσκολα. Ο εμφύλιος έχει αφήσει πληγές, οι οικογένειες φτωχές, τα χωράφια στενά, τα χέρια ροζιασμένα. Μα εκείνοι στέκονται ίσια, με τα ίδια παπούτσια που φορούν και στο χωράφι, με το ίδιο σκουφί που φορούν και στο χωριό, μα με το βιβλίο στην τσάντα τους και το τετράδιο γεμάτο φτωχά γράμματα, που γίνονται γέφυρα για έναν κόσμο ανοιχτότερο, καθαρότερο, ελεύθερο.

Αυτή η φωτογραφία είναι μαρτυρία. Μαρτυρία του πείσματος που είχε μια γενιά να ξεφύγει από τη μοίρα, μαθαίνοντας γράμματα, έστω και κάτω από δύσκολες συνθήκες, έστω και αν χρειάστηκε να περπατούν ώρες για να φτάσουν στο σχολείο, να δουλεύουν στα χωράφια μετά το μάθημα, να στερούνται τα στοιχειώδη για να αγοράσουν ένα τετράδιο ή ένα μολύβι. Είναι μια υπενθύμιση ότι το δικαίωμα στη μόρφωση δεν ήταν ποτέ αυτονόητο, ούτε εύκολο, μα κερδήθηκε με κόπο, με ιδρώτα, με επιμονή.

Στέκονται εκεί, τρεις έφηβοι, κοιτώντας κατάματα το φακό, με το φως να πέφτει πάνω στα πρόσωπά τους. Σαν να ζητούν από εμάς, σήμερα, να θυμόμαστε ότι αυτό που λέμε «μέλλον» γράφεται πάνω στο χώμα που περπατούν τα παιδιά του χωριού και της φτώχειας, όταν βρίσκουν τη δύναμη να διαβάσουν και να ελπίσουν. Και μέσα σε αυτή τη φωτογραφία, το Βαλτινό δεν είναι πια ένα χωριό φτωχικό στον κάμπο, αλλά γίνεται χώρος γέννας ελπίδας, χώρος που δίνει ανθρώπους που παλεύουν να πάνε πιο πέρα, να γίνουν κάτι περισσότερο, να ανοίξουν δρόμους.

Αυτοί οι τρεις μικροί μαθητές είναι η μνήμη της κοινότητας που άντεξε, το βλέμμα μιας γενιάς που πίστεψε στη μόρφωση, το βλέμμα εκείνων που περπάτησαν ξυπόλητοι και έμαθαν να γράφουν για να μπορούν να ονειρεύονται.

Κι εμείς, κοιτώντας αυτή τη φωτογραφία, τους οφείλουμε ευγνωμοσύνη.