Η γέφυρα της Μαρούγγινας Τρικάλων

Του Δημήτρη Τσιγάρα

Τα Τρίκαλα διασχίζονται από τον Ληθαίο ποταμό, στις όχθες του οποίου, σύμφωνα με τον ιστορικό Στράβωνα, γεννήθηκε ο πρώτος γιατρός της αρχαιότητας, ο Ασκληπιός. Το όνομά του σημαίνει ποταμός της λήθης.

Οι δύο όχθες του ποταμού συνδέονται με πολλές γέφυρες.

Μία εξ αυτών είναι και η γέφυρα της Μαρούγγινας ή Μαρούγγενας.

Η γέφυρα της Μαρούγγινας ήταν το σημείο που έσμιγε η κοσμική ζωή με την εμπορική δραστηριότητα της πόλης.

Υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε επί Τουρκοκρατίας, στις αρχές του 18ου αιώνα. Ήταν δίτοξο πέτρινο γεφύρι μήκους 31 μέτρων και ύψους 7,20 μέτρων. Βρισκόταν στη θέση της σημερινής πεζογέφυρας, που ενώνει την οδό Όθωνος με την πλατεία Κιτριλάκη. Τα στηθαία του αρχικά ήταν πέτρινα που το 1886 αντικαταστάθηκαν με σιδερένια, μετά από διαπλάτυνση του καταστρώματός του. Και αυτό καταστράφηκε από τους Άγγλους το 1941 με την υποχώρησή τους. Τον 1946 φτιάχτηκε ξύλινο γεφύρι  που στηριζόταν στα βάθρα του παλιού. Και το 1949 έγινε η σημερινή τσιμεντένια γέφυρα.

Η γέφυρα της Μαρούγγινας πήρε το όνομά της από την παρακείμενη βρύση που υπήρχε παλαιότερα εκεί. Η βρύση ήταν φτιαγμένη εξολοκλήρου από πέτρα και είχε δύο κάνουλες με δυο πεζουλάκια, δεξιά κι αριστερά.

Η παράδοση λέει ότι φτιάχτηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από κάποια εύπορη Τρικαλινή σύζυγο του Μαρούγγα.

Ο λαογράφος Αλ. Χατζηγάκης μας περιγράφει τη βρύση της Μαρούγγινας ως εξής:

«Τα παλιά εκείνα χρόνια υπήρχε στ΄ αγαπημένα μας Τρίκαλα, πλάι στη δεξιά όχθη του Ληθαίου, μια δίκρουνη βρύση με κρυστάλλινο, εύγευστο νερό, που άκουγε στο όνομα Μαρούγγινα. Καθώς αναφέρει η στοματική παράδοση, ένας πονόψυχος Τούρκος μπέης περιμάζεψε στο διπλανό κτήμα του τη γριά Μαρούγγινα, που κατέβηκε στην πόλη από το χωριό Γενέσι. Της έκανε έναν οντά κοντά στην ανώνυμη και άφτιαστη τότε βρύση, για να μένει εκεί. Η γριά δούλευε στο κονάκι του μπέη. Είχε όμως την μανία να κάνει βρύσες! Με τις οικονομίες, τις προσφορές της κυρίας Χανούμ του μπέη, έκτισε στην άκρη του ποταμού τη βρύση με δυο χάλκινες κάνουλες, που έκτοτε πήρε το όνομά της».

Εκεί κοντά υπήρχε και το κοσμικό κέντρο της «Μαρούγγινας» που το 1912 είχε την τιμή να φιλοξενήσει και τον βασιλιά Γεώργιο Α΄. 

Αυτό το ιστορικό μαγαζί της Μαρούγγινας, στην αρχή λειτουργούσε ως καφενείο μετά μετατράπηκε σε καφέ-αμάν και στην συνέχεια λειτουργούσε ως οικογενειακό νυχτερινό κέντρο.

Η εφημερίδα «Θάρρος» στο φύλλο της 3-7-1911 περιγράφει αυτό το κέντρο ως εξής:

«Η Μαρούγγινα ένα κομμάτι δάσος, ένα κομμάτι ποτάμι με άπειρη δροσιά και νερό βουνίσιο και μια συναυλία από αηδόνια, καναρίνια, κοτσίφια, αποτελούν το μοναδικόν κέντρον της πόλεως».

Ενώ η εφημερίδα «Αναγέννησις» στο φύλλο της 10-8-1936 γράφει:

«Από σήμερα στη δροσόλουστη Μαρούγγινα ορχήστρα από τους Βας. Τσιτσάνη και Δημ. Περδικόπουλο και ειδικά αφιχθήσα εξ Αθηνών εκλεκτή χορεύτρια Ζαχά».

Το κέντρο της Μαρούγγινας έκλεισε για πάντα το 1938, ενώ η βρύση θάφτηκε ολόκληρη κάτω από το πεζοδρόμιο του σημερινού δρόμου.

Η γέφυρα της Μαρούγγινας ήταν από τις πιο παλιές πέτρινες γέφυρες που διατηρούνταν στα Τρίκαλα μέχρι και τον πόλεμο του 1940. Αυτήν και την “δίδυμή” της γέφυρα του Αγίου Κωνσταντίνου επέλεξαν (και τα κατάφεραν) να ανατινάξουν οι Βρετανοί κατά την οπισθοχώρησή τους τον Απρίλιο του 1941.

Έτσι η πέτρινη γέφυρα της Μαρούγγενας έπεσε “θύμα” της ανέλπιδης προσπάθειας των Βρετανών να αναχαιτίσουν τη γερμανική προέλαση μετά την κατάρρευση του Μετώπου το 1941, και την ανατίναξαν στις 18 Απριλίου 1941 κάποιοι σαμποτέρ του 2ου Λόχου Αυστραλών Σκαπανέων με επικεφαλής τον Ταγματάρχη J. G. Wilson.

Στην κατοχή το πέτρινο γεφύρι κείτεται σε ερείπια. Στη μέση του ποταμού το μεσόβαθρο στέκει ακόμα όρθιο και μοιάζει σαν λαβωμένος αετός χωρίς τα φτερά του. Πολλοί Τρικαλινοί άλλαζαν το διάβα τους για να μην τ΄αντικρύσουν, επειδή η θύμησή της παλιάς ομορφιάς του τους έφερνε θλίψη και δάκρυα στα μάτια.

Η παραπάνω φωτογραφία είναι τραβηγμένη (1-6-1945), τέσσερα χρόνια μετά από την καταστροφή της γέφυρας. Σ’ αυτή διακρίνονται, πλην του μεσόβαθρου, η παλιά κοίτη του Ληθαίου και αριστερά της το παλιό αρχοντικό της οικογένειας  Χατζηγάκη.

To (1948-1949), άρχισε η έναρξη των εργασιών ανακατασκευής της ξύλινης πεζογέφυρας, όπου συγχρόνως διακρίνονται και οι εργασίες κατασκευής του νέου τσιμεντένιου μεσόβαθρου.

Το 1948, με φόντο την αποπεράτωση της γέφυρας και του τσιμεντένιου βάθρου, οι Τρικαλινοί απαθανάτισαν τη στιγμή.

Σ’ αυτή διακρίνονται από αριστερά, Βύρων Στράτος, Τέλης Πελίγκος, Δ. Μπραζιώτης, Χρ. Σακελλαρίδης και Τάκης Ταμβακάς.

Η σιδερένια γέφυρα Μπέλεϊ τοποθετήθηκε, αμέσως μετά την Κατοχή στη θέση του πέτρινου γεφυριού της Μαρούγγενας. 

Το 1948, μετά τη διευθέτηση και την εκβάθυνση του Ληθαίου, θα κατασκευαστεί μια ξύλινη με δικτυωτά κιγκλιδώματα, η οποία αντικαταστάθηκε και αυτή το 1952 από τη σημερινή τσιμεντένια.

Εδώ το εντυπωσιακό αυτό γεφύρι φωτογραφημένο έτσι ώστε στο κάδρο να περιλαμβάνεται το Φρούριο και το ρολόι της πόλης στο βάθος. Πρόκειται για μία από μια σειρά 17 καρτ-ποστάλ που εξέδωσε λίγο πριν την έκρηξη του πολέμου ο Αθηναίος εκδότης Εμμανουήλ Διακάκης με θεματογραφία από τα Τρίκαλα και κυκλοφόρησαν ευρέως αμέσως μετά την λήξη του.

Η ίδια πέτρινη γέφυρα της Μαρούγγινας φωτογραφημένη από το ανάντι του Ληθαίου ποταμού γύρω στα 1935. Πίσω από το άνοιγμα των τόξων της, στην οδό Όθωνος, δεν διακρίνουμε παρά μόνο χωράφια, παρά το γεγονός ότι και τότε η περιοχή ήταν κεντρικότατη για την πόλη. 

Ένα πανοραμικό χειμωνιάτικο τοπίο, του 1989, με κεντρικό άξονα το Ληθαίο ποταμό να τον γεφυρώνουν η γέφυρα της Μαρούγγινας καθώς και οι άλλες γέφυρές των Τρικάλων.

Σήμερα στη θέση της πέτρινης αυτής γέφυρας υπάρχει η τσιμεντένια πεζογέφυρα Κιτριλάκη.

Από την παλιά γέφυρα θα μείνουν μόνο τα δύο ακρόβαθρα, πάνω στα οποία στηρίζεται η σημερινή πεζογέφυρα.

Δημήτρης Τσιγάρας

Πηγές:

-Νεκτάριος Κατσόγιαννος (Τωρινά και περασμένα και τα παλιά των Τρικάλων).

-Σωτήρης Κύρμπας (Εφημερίδα «Πρωινός Λόγος»)

- trikkipress.gr