Η κοινοτική πλάστιγγα του Βαλτινού

Εικόνες του Χωριού.

Την εποχή της δεκαετίας του 1960 που όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του χωριού εκτρέφανε ζώα στα σπίτια τους, έγινε επιβεβλημένη η ανάγκη της κατασκευής κοινοτικής πλάστιγγας για το ζύγισμα των ζώων, κατά την αγοραπωλησία τους.
Εκεί ζύγιζαν τα πρόβατα, τα μοσχάρια, τα χοιρινά, τα οποία πωλούσανε οι κάτοικοι στον Ζωέμπορα ή στον χασάπη.

Κάποιος από τους κατοίκους του χωριού, ύστερα από πλειστηρίαση, αναλάμβανε την εκμετάλλευση της πλάστιγγας και έτσι κάθε φορά που χρειάζονταν να ζυγίσουν τα ζώα, ξεκλείδωνε αυτός την πλάστιγγα και ζύγιζε τα ζώα με κάποια ανταμοιβή.
Για το φόρτωμα και το ξεφόρτωμα των ζώων από τα αυτοκίνητα, υπήρχε δίπλα από την πλάστιγγα και μια τσιμεντένια ράμπα η οποία σήμερα δεν υπάρχει.

Σήμερα η πλάστιγγα εξακολουθεί να λειτουργεί αλλά χρησιμοποιείται σπάνια από τους κατοίκους διότι ελάχιστοι είναι αυτοί που εκτρέφουν ζώα.
Οι σύγχρονες ανάγκες της εποχής μας κι ο σημερινός τρόπος ζωής ανέτρεψαν τις αξίες χρησιμότητας και ωφελιμότητας ορισμένων πραγμάτων και σε πολλές περιπτώσεις τα κατέστησαν περιττά και άχρηστα.
Έτσι σήμερα, η κοινοτική πλάστιγγα μένει εκεί, παροπλισμένη και ανώφελη γεμάτη μνήμες από αγοραίες εικόνες και θύμησες του παρελθόντος.

Η ζυγαριά και η φιλοσοφία της

του Γιάννη Κορναράκη
“Χέρια που δεν αρπάξανε, ξένο ψωμί να φάνε, αυτά κρατούνε την τιμή όσο βαριά και να ‘ναι”. Λαϊκή Κρητική σοφία.
Ο ζυγός (ζυγαριά) στις συναλλαγές τις εμπορικές, έχει αναγνωρισθεί από αρχαιοτάτων χρόνων
 σαν καθημερινή ανάγκη. Ενίοτε παρατηρείται, μια αναδυομένη γραφειοκρατία για να πιστοποιεί και να καταγράφει το μετρούμενο προϊόν. Τα πρώτα δείγματα της όλης διαδικασίας ανακαλύπτονται στους λαούς της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου και του Αιγαίου. Αρχαιολογικά όστρακα με σχετικές περιγραφές από την Αίγυπτο, μας δίνουν την απόδειξη του λόγου (Deir el Medina). Ακόμη ευρήματα σταθμών και εικονογραφίες ζυγών σε τοιχογραφίες ανακτόρων και σπιτιών διασώζουν σκηνή σε αγορά όπου Αιγύπτιος ζυγίζει αγαθά.

Αλλά και στον κόσμο του Αιγαίου τα ευρήματα δεν υστερούν. Φυσικά ακέραιες ζυγαριές και δη όσον αφορά τα ξύλινα μέρη δεν ήταν δυνατόν να φτάσουν στις μέρες μας. Ευρήματα όμως χαλκίνων ημερών, όπως δίσκων με τις τέσσερεις οπές στην περιφέρεια και με τις αλυσίδες τις περασμένες από αυτές, να συνεργούν στην ανάρτηση από κάποιο κεντρικό άξονα σταθερό, ή από κάποιο χέρι, αποκαλύπτουν την γνώση του ζυγού στην περιοχή του Αιγαίου. Ο επικός Ομηρος στην “Ιλιάδα” του, σε μερικές ραψωδίες όπως στις Μ. 433, Θ 69, Χ. 209, μας μιλά για “ζύγισμα” και για “πλάστιγγες”. Στο Παγκαλοχώρι της Ρεθύμνης κάτω από λάρνακα (κιβώτιο, μπαούλο) ανευρέθηκε ζυγαριά μικρή πιθανώς οικιακής χρήσης, στην οποία μπορούσε να ζυγισθεί η χάλκινη βελόνα που βρέθηκε στον ένα δίσκο.
Στο Ακρωτήρι της Θήρας, στιο μινωικό νεκροταφείο των Γουρνιών του Μιραμπέλου Κρήτης, στο Πρωτομινωικό νεκροταφείο (3η χιλιετία π.Χ.) του Μοχλού (νησί στον Σητειακό κόλπο) και ομώνυμο οικισμό (εποχής του Χαλκού) βρέθηκαν επίσης δίσκοι ζυγών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Μινωΐτες, όντες κατ’ εξοχήν ναυτικός λαός, είχαν αναπτύξει ευρύ εμπόριο ανταλλαγής προϊόντων με την Αίγυπτο και τις πόλεις των Ασιατικών παραλίων.
Ζυγός χρυσός, μη λειτουργικός, βρέθηκε και στις Μυκήνες, σε ταφικό κτέρισμα δηλαδή σε νεκρική προσφορά για το τελευταίο και άγνωστο ταξίδι.

Το “ζύγισμα” στην αρχή δεν εφευρέθηκε και δεν ανακαλύφθηκε από την μανία της μέτρησης προϊόντων που περισσεύουν ή προορίζονται για εμπόριο. Αυτό το συμπέρασμα αποκομίζεται από τις μελέτες του Κish, ο οποίος τονίζει ότι το ζύγισμα και η εκτίμηση του βάρους προηγήθηκε από την κατασκευή του ζυγού. Στην αναπαράσταση της ζυγαριάς, μπαίνει ο ίδιος ο άνθρωπος με το σώμα του όταν διαμοιράζει στα χέρια του τα βάρη που θα ήθελε να μεταφέρει. Στο Παλαιό Αιγυπτιακό Βασίλειο, (σε Μασταμπά δηλ. ταφικό μνημείο - εξέδρα του Kairer) εικονογραφείται γυναίκα - πεσσός (κίονας) όπου τα απλωμένα της χέρια έχουν τη θέση οριζόντιου άξονα ζυγού. Σε κάθε χέρι της κρατά σφιχτά ιμάντες - νήματα από τους οποίους αναρτώνται δίσκοι στάθμισης και τοποθέτησης των βαρών.
Τα σταθμά και η εφεύρεση τους φέρουν την πατρότητα της μέτρησης. Στη Μεσοποταμία φαίνεται ότι το βάρος “κόκκου κριθής” υπήρξε το ενδεικτικό του ελάχιστου βάρους. Σταθμά δηλαδή βαρίδια ποικίλης συστάσεως και ύλης, από πέτρα, χαλκό και χρυσό κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν. Μερικά μάλιστα, είχαν εγχάρακτες σε κατακόρυφες γραμμές τις ενδείξεις του βάρους τους, (Πύλος) ή άλλες ειδικές αναγραφές. Στους Μινωΐτες και Μυκηναίους βλέπομε και υποδιαιρέσεις κλασματικές με βάση το δεκαδικό σύστημα. Εδώ η Γραμμική Α΄ γραφή εμφανίζεται με ξεχωριστά σημάδια ενώ η Ιερογλυφική και Γραμμική Β΄, με ιδεογράμματα.

Τα πλεονάσματα του πλούτου οδηγούν στην ανάγκη ζυγοστάθμισης και καταμέτρησης. Όπως δε προανέφερα, για την όλη διαδικασία έχει αναπτυχθεί και μια γραφειοκρατική τάξη των “γραμματικών” που σημειώνει τα αποτελέσματα των μετρήσεων. Αυτό το διαπιστώνομε σε Αιγυπτιακή τοιχογραφία, όπου δίπλα στη ζυγαριά και στα σταθμά παρευρίσκεται ο καταγραφέας. Αυτή η γραφειοκρατική τάξη, δεν παρουσιάζεται στα αρχαιολογικά ευρήματα του Αιγαίου. Προφανώς όμως η αξιοπιστία εξασφαλιζόταν με την διαφύλαξη προτύπων σταθμών διαθέσιμων στον οποιονδήποτε έλεγχο. Γενικά το ακριβοδίκαιο ζύγισμα αντιπροσωπεύει την αξιοπρέπεια και την ηθική των συναλλασσομένων.
Αυτό οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το τιμούσαν και το εφύλασσαν σαν την υψίστη απόδειξη εντίμου και ενάρετου βίου. Στο “Βιβλίο των Νεκρών”, αναφέρεται ότι η καρδιά του αποθανόντος δηλαδή η ψυχή, φτάνει μπροστά στο θεό για να κριθεί. «Ορκίζεται ότι δεν βλαστήμησε τους θεούς, δεν φόνευσε, δεν αμάρτησε μέσα στον ναό, δεν έκανε καμιά απάτη και πονηριά στο ζύγισμα “φτιάχνοντας” την ζυγαριά ή παραποιώντας τα βάρη». Σε συνέχεια η καρδιά τοποθετείται στον ένα δίσκο της ζυγαριάς, ενώ στον άλλο, η Μαάτ, η θεά της Αλήθειας και της Δικαιοσύνης που εγγυάται την Τάξη του Κόσμου, βάζει το φτερό της. Ο νεκρικός θεός Άνουβις, με την κεφαλή τσακαλιού και τη ζυγαριά στο χέρι, ελέγχει την όλη διαδικασία. Ο θεός Τhoth καταγράφει τα ευρήματα της μέτρησης. Με το φτερό στο δίσκο της ζυγαριάς, η βελόνη θα πρέπει μετά από μικρή ταλάντευση να σταματήσει συμπίπτοντας με τη σταθερή τριγωνική ακίδα του ζυγού. Η ταλάντευση δηλώνει την ανθρώπινη μοίρα, την ανθρώπινη πορεία του ανθρώπου, που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στους ποικίλους πειρασμούς. Η ταύτιση, η σύμπτωση βελόνης και ακίδας με αντίβαρο το φτερό της θεάς, πιστοποιούν τον ενάρετο βίο.
Αυτή η ταύτιση βελόνας και ακίδος στην προαναφερθείσα μέτρηση, δείχνει την ακριβοδίκαιη πορεία της ζωής μας, τις αποφάσεις μας, όχι φυσικά μόνο για τα υλικά αγαθά και τα προϊόντα πλούτου, αλλά και για τα άυλα, τις αξίες εκείνες των ανθρώπων που καλούμεθα να δικάσομε και τόσο εύκολα αφήνομε τη ζυγαριά της κρίσης να επηρεασθεί από χρηματικές υποσχέσεις ή πολιτικές και κομματικές επιρροές που θα καταλήξουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο προσωπικό και ιδιοτελές μας συμφέρον. Η καθημερινή ζυγοστάθμιση των πράξεων, κρίσεων και αποφάσεων μας, μεγάλων αλλά και μικρών, δείχνει τον πραγματικό μας εαυτό.
Τον πραγματικό μας εαυτό, που ηθελημένα πολλές φορές αγνοούμε.