Befana η μάγισσα των Χριστουγέννων

Είναι Παραμονή των Φώτων και οι νιφάδες του χιονιού πέφτουν ανέμελα πάνω στο κρύο μας τζάμι. Η φωτιά σιγοκαίει στο τζάκι και η μυρωδιά της ζεστής σοκολάτας εισβάλει στα ρουθούνια μας. Τα δάχτυλά μας αλλάζουν απαλά τη σελίδα του βιβλίου που κρατάμε στα χέρια. Πρόκειται για μια εκτενή συλλογή με μύθους από όλο τον κόσμο, για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Και σήμερα, η νύχτα της 5ης Ιανουαρίου αφιερώνεται στην Befana, τη μάγισσα των Χριστουγέννων και στην ξεχωριστή θέση που κατέχει στην ιταλική παράδοση, τις ημέρες των Χριστουγέννων και των Φώτων.

Ηλικιωμένη και με μαύρο μανδύα, ανεβαίνει στη μαγική της σκούπα και επισκέπτεται τα μικρά παιδιά, αφήνοντας τους είτε γλυκά και δώρα στα καλά και υπάκουα παιδιά, είτε σκόρδα, κάρβουνα και κρεμμύδια στα ζωηρά και ανυπάκουα.

Η προέλευση του ονόματός της πιθανολογείται ότι προκύπτει είτε από την ελληνική λέξη «Θεοφάνια» (La Festa dell’ Epifania), δηλαδή παραφθορά του «Επιφάνια» είτε από τα δώρα (bastrina) για τη  Strenua ή Strenia, αρχαία ρωμαϊκή θεότητα του νέου έτους.

Αρχικά, η ιστορία της Befana υπήρξε τόσο αγαπητή και διαδεδομένη, που κυκλοφόρησε σε 4 εκδοχές:

Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, η Befana ήταν μισή νεράιδα και μισή μάγισσα. Όλον τον χρόνο η Befana, με τη συμβολή των πιστών της βοηθών κατασκεύαζε το κάρβουνο, τα γλυκά και τα παιχνίδια που θα μοίραζε τη μαγική νύχτα της 5ης Ιανουαρίου.

Σε μια άλλη εκδοχή, λέγεται ότι όταν οι Τρεις Μάγοι επισκέφτηκαν το Θείο Βρέφος, στον δρόμο τους σταμάτησε μια γριά γυναίκα με τη σκούπα της ανά χείρας. Όταν εκείνη τους ρώτησε πού πήγαιναν, οι τρεις Μάγοι της απάντησαν ότι ακολούθησαν το Αστέρι που θα τους οδηγούσε στον Υιό του Θεού και την προσκάλεσαν να τους ακολουθήσει. Εκείνη όμως αρνήθηκε, προφασιζόμενη ότι είχε πολλή δουλειά με το καθάρισμα, χωρίς να πιστεύει τα λόγια τους. Όταν η Befana έμαθε ποιο ήταν εκείνο το μωρό, ξεκίνησε το βράδυ της 5ης Ιανουαρίου να αφήνει δώρα σε όλα τα παιδιά, έως ότου συναντήσει το Θείο Βρέφος, καταλήγοντας να περιπλανιέται για πάντα.

Σύμφωνα με την τρίτη εκδοχή της ιστορίας της Befana θρυλείται ότι όταν ο Βασιλιάς Ηρώδης διέταξε τη σφαγή των νηπίων, ο γιος της Befana βρισκόταν ανάμεσα στα θύματα της θηριωδίας του αιμοδιψούς βασιλιά. Η Befana τότε δεν δέχτηκε ποτέ ότι ο γιος της είχε χαθεί για πάντα. Αποφάσισε τότε να τον αναζητήσει σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, με τα πράγματα του αδικοχαμένου γιου της μέσα σε ένα σάκο. Μάλιστα, λόγω της θλίψης η νεαρή Befana γέρασε πριν την ώρα της και τα μαλλιά της άσπρισαν εν μια νυκτί. Σύντομα η Befana βρήκε ένα αρσενικό μωρό μέσα σε μια φάτνη και πιστεύοντας ότι αυτός ήταν ο χαμένος γιος της, του χάρισε όλα του τα υπάρχοντα. Το μωρό που είχε ανακαλύψει ήταν ο νεογέννητος Ιησούς Χριστός, ο οποίος και την έχρισε ως την Μητέρα όλων των παιδιών της 5ης Ιανουαρίου με τα χέρια της να είναι πάντοτε γεμάτα δώρα για κάθε παιδί.

Η τέταρτη και τελευταία εκδοχή της Befana παρουσιάζει την καλή μάγισσα ως μια αγαθή και πονόψυχη γριά που πάντοτε ήταν ευσυγκίνητη με τις παιδικές ψυχές, βλέποντας το πόσο υπέφεραν μέσα στο κρύο και τις κακουχίες. Αποφάσισε, λοιπόν, να βοηθήσει κάθε φτωχό και πεινασμένο παιδί, περιπλανώμενη έκτοτε από πόρτα σε πόρτα λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα, με ένα καλάθι γεμάτο καλούδια. Το καλάθι της Befana ήταν γεμάτο τρόφιμα και δώρα για τα φτωχά παιδιά που τουρτούριζαν στο κρύο. Γι’ αυτό και η γριά Befana, ως ένα ιδιαίτερο δώρο έδινε ένα μικρό χρωματιστό κερί, το οποίο θα φώτιζε και θα ζέστανε τις οικογένειες, χαρίζοντάς τους την ελπίδα και τη χαρά για τον νέο χρόνο.

Φυσικά, η μορφή της γριάς μάγισσας με τη σκούπα αποτελεί ένα ιδιαίτερα αγαπητό αρχέτυπο μαγείας και παράδοσης, με ρίζες στην κέλτικη μυθολογία. Για τους περισσότερους, η γριά μάγισσα παρουσιάζεται ως ένα τρομερό πλάσμα· είναι όμως επίσης πλάσμα δίκαιο και εγγενώς σοφό, που αντιπροσωπεύει τον κύκλο της ζωής αλλά και τους κύκλους της φύσης.

Λέγεται επίσης, ότι οι 12 ημέρες που μεσολαβούν μεταξύ των Χριστουγέννων και των Θεοφανίων χαρακτηρίζονται από έντονη μαγεία. Η Παραμονή των Φώτων, μάλιστα, θεωρείται η πιο μαγική νύχτα, καθώς τότε γίνονταν και οι μελλοντικές προβλέψεις για τη νέα χρονιά. Οι ημέρες του Ιανουαρίου είναι άλλωστε οι μέρες που οι καρποί της γης αναγεννιούνται και η φύση ανανεώνεται κάτω από το χιόνι και ετοιμάζεται να ανθίσει με τον νέο κύκλο της άνοιξης.

Πηγή: willowisps.gr