Ιστορικά - λαογραφικά στοιχεία για το χωριό Φήκη Τρικάλων

 

Η Φήκη είναι πεδινό χωριό του νομού Τρικάλων στο Δήμο Πύλης που απέχει από τα Τρίκαλα 14 χλμ. και 12 από την Πύλη. Βρίσκεται σε υψόμετρο 130 μ. Μαζί με το χωριό Δροσοπηγή αποτελούν την (πρώην) κοινότητα Φήκης με πληθυσμό 1.379 κατοίκους (στοιχεία απογραφής 2011).

Λέγεται ότι για λόγους ασφαλείας, το πρώτο χωριό, είχε κτιστεί πάνω σε ένα λόφο που βρίσκεται λίγο πιο έξω από το σημερινό χωριό. Το όνομά του ήταν «Μακρυκόμη».

Επί τουρκοκρατίας, στην άκρη του χωριού υπήρχε μια μεγάλη πηγή όπου συχνά οι κλέφτες έρχονταν και έπιναν νερό. Όμως οι Τούρκοι για να διώξουν τους κλέφτες από την περιοχή την βούλωσαν με πέτρες και την καταστρέψανε. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν ίχνη αυτής της πηγής και μάλιστα στο συγκεκριμένο σημείο λέγεται ότι κάθε Άνοιξη αναβλύζει νερό.

Αργότερα οι κάτοικοι κατέβηκαν από το λόφο και έκτισαν τα νέα σπίτια τους σε πεδινή τοποθεσία. Αυτό το χωριό ονομάσθηκε «Παλιοχώρι» και στη συνέχεια μετονομάσθηκε από τους Τούρκους σε «Βαρυμπόπη» που σημαίνει, βραστερά φασόλια.

Όταν κτίστηκε το χωριό Βαρυμπόπη, αρχικά ο συνολικός πληθυσμός του ανέρχονταν στις τριάντα περίπου οικογένειες. Το 1893 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο χωριό άλλες είκοσι περίπου οικογένειες από την Σλήμιτσα της Μακεδονίας. Αγόρασαν από τους Τούρκους αφεντάδες χωράφια και έγιναν ιδιοκτήτες γης, ενώ οι ντόπιοι ήταν κολίγοι και υπηρετούσαν σε δυο μεγαλοτσιφλικάδες του χωριού, τον Γ. Κύρκο και τον Χ. Κλαπανάρα.

Από την κτηματική περιουσία του χωριού 1000 στρέμματα ανήκαν στην Ιερή Μονή Δούσικου, τα οποία νοίκιαζαν οι κάτοικοι του χωριού και τα καλλιεργούσαν.

Την εποχή αυτή στο χωριό υπήρχε ένας υδρόμυλος για να αλέθουν οι κάτοικοι τα γεννήματά τους, και ένα μεγάλο κτήριο (Κούλια) όπου αποθήκευαν τα αγροτικά προϊόντα τους. Ο μύλος και η Κούλια ήταν ιδιοκτησία της Ιεράς Μονής Δούσικου (Αγίου Βησσαρίωνα) και είχαν κτιστεί το 1856.

Το έτος 1930 το χωριό Βαρμπόπη μετονομάστηκε σε Φήκη.

Ο Άγιος Νικόλαος της Φήκης

Ιστορικό μνημείο αποτελεί ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου στη Φήκη Τρικάλων, ο οποίος σύμφωνα με πληροφορίες κτίστηκε τον 17ο αιώνα (1803) και ήταν μετόχι της Μονής του Αγίου Βησσαρίωνος Δούσικου.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου υπήρξε και ιδιαίτερα γνωστός για το περίφημο καμπαναριό του, του οποίου ο ήχος ακουγόταν μέχρι τα Τρίκαλα γιατί περιείχε μεγάλη ποσότητα ασήμι και χρυσό, με σκοπό την τέλεια ηχητική απόδοση!

Παραμονή του Αγίου Νικόλαου, στις 19 του Μάη γίνεται πανηγύρι και σερβίρεται φαγητό στους πιστούς…

Ο Άγιος Νικόλαος, είναι ένας από τους πέντε ναούς που έκτισε η Κυρά-Βασιλική η τελευταία σύζυγος του Αλή-πασά -λέει ο μύθος- στην περιοχή των Τρικάλων, μεταξύ αυτών είναι των Μεγάλων Καλυβίων, Ριζώματος, Βασιλικής ενώ η πέμπτη είναι άγνωστη.

Μια άλλη εκδοχή για την ανέγερση του Ναού στο χωριό διατηρείται με την εξής παράδοση: Όταν οι κάτοικοι της Μακρυκόμης κατέβηκαν από το χωριό τους στο Παλιοχώρι θέλησαν να κτίσουν και τον ναό τους. Τοποθέτησαν λοιπόν, προσωρινά την εικόνα του Αγίου Νικολάου επάνω σε ένα δέντρο κοντά στο μέρος που θα έκτιζαν τον ναό και κάποια νύχτα η εικόνα εξαφανίστηκε από το δέντρο.

Την επόμενη μέρα βρήκαν την εικόνα επάνω σε έναν αγκάθινο θάμνο (πάλιουρα). Αυτό επαναλήφθηκε δυο τρεις φορές και γι’ αυτό οι κάτοικοι το εξέλαβαν σαν Θεϊκό σημάδι και έκτισαν τον ναό στη θέση του πάλιουρα.

Επίσης λέγεται ότι κατά το έτος 1897 ένας Μακεδόνας χωριανός ο Γιοβάνης διορίστηκε οπλαρχηγός εσωτερικής ζώνης και πολέμησε κατά των Τούρκων, στο λόφο της Μακρυκόμης και τους κατατρόπωσε.

Οι Τούρκοι για αντίποινα έβαλαν ένα κανόνι επάνω στο λόφο, και σημάδεψαν προς τον ναό του Αγίου Νικολάου για να τον καταστρέψουν.

Την ώρα όμως που πυροδότησαν, το κανόνι έσκασε και χτύπησε τους ίδιους τους Τούρκους. Εξαγριωμένοι τότε οι Τούρκοι κατέβηκαν στο χωριό για να γκρεμίσουν και να κάψουν τον ναό. Όταν όμως ανέβηκαν επάνω στην οροφή του, έγινε ένα θαύμα. Ο Άγιος Νικόλαος τους τιμώρησε κάνοντάς τους τρελούς. Όταν είδαν οι υπόλοιποι Τούρκοι τους τρελούς φοβήθηκαν και δεν ξανά επιχείρησαν να καταστρέψουν τον ναό.

Από τότε ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται και λατρεύεται σαν Άγιος των τρελών.

Γι’ αυτό το λόγο παραπλεύρως του ναού έκτισαν κελιά και βάζανε τους ψυχικά αρρώστους για να τους θεραπεύσει ο Άγιος Νικόλαος.

Στο πάτωμα κάθε κελιού υπήρχαν μεταλλικοί κρίκοι από τους οποίους έδεναν με αλυσίδες από το λαιμό τους ψυχικά αρρώστους και για σαράντα ημέρες τους έκλειναν εκεί με μοναδική τροφή ανάλατο ψωμί και νερό.

Υπήρχε μάλιστα και ένας εργάτης ο οποίος κάθε μέρα καθάριζε τα κελιά από τις ακαθαρσίες των αρρώστων.

Με αυτόν τον τρόπο πίστευαν πως οι ψυχικά ασθενείς θα έβρισκαν την υγειά τους και λέγανε ότι ένας ασπρομάλλης γέρος, προφανώς ο Άγιος Νικόλαος πήγαινε έλυνε τις αλυσίδες των αρρώστων και τους έβγαζε από τα κελιά.

Αργότερα ο Νομάρχης Τρικάλων Κατσαμπής απαγόρευσε αυτή την θεραπευτική μέθοδο, έβγαλε τις αλυσίδες από τα κελιά γιατί θεώρησε την μέθοδο αναχρονιστική.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στον Ναό του Αγίου Νικολάου υπήρχαν δεκάδες κελιά, όπου και «νοσηλεύονταν» ψυχικά ασθενείς έως και τη δεκαετία του ’50. Σήμερα διατηρείται ένα κελί, ως αναφορά…

Το ψυχιατρείο της Βαρυμπόμπης

Δημοσίευμα της εφημερίδας «Τρικαλινά Νέα» 10 Φεβρουαρίου 1974

«Προ 38 χρόνων

Εκείνα τα χρόνια όλοι όσων σάλευαν τα μυαλά, δεν ήτο δυνατόν να πάνε στην Αθήνα και στο φρενοκομείο να κλειστούν. Ούτε «οίκοι γαλήνης – ψυχιατρεία» υπήρχαν τόσα, ώστε καταφύγιο να βρουν οι ψυχοπαθείς. Και από τους ψυχοπαθείς υπήρχαν και στην περιφέρεια μας πολλοί. Άλλοι, που πραγματικά ήσαν και άλλοι που κλείνονταν από άλλους για… κληρονομικούς λόγους.

Σε φρενοκομείο όμως τότε μεταβλήθηκε ένα κελί του Ιερού Αγίου Νικολάου στη Βαρυμπόμπη σήμερα Φήκη. Σκοτεινό και απαίσιο και με καθαριότητα, ας μην την ονομάσω. Και εκεί μέσα όλα τα σύνεργα της… γιατρειάς των ψυχοπαθών τοποθετήθηκαν. Σιδερένιοι κρίκοι στους τοίχους, αλυσίδες και τόσα άλλα. Και με τις αλυσίδες αυτές δένονταν οι τρελοί, όχι για να γιατρευτούν, αλλά γρηγορότερα να πεθάνουν. Πήρε φήμη μεγάλη στην περιφέρεια μας και έξω από αυτή το… ιατρείο αυτό των ψυχοπαθών! Και όλοι προς αυτό οδηγούσαν τους δυστυχείς αυτούς. Και σε συζητήσεις ακόμα και τσακώματα ακούγονταν το στερεότυπο: «Κάθησε καλά, γιατί δεν σε βλέπω να τα έχεις τετρακόσια και θα σε στείλουμε στον Άη-Νικόλα» εννοώντας το ψυχιατρείο της εποχής εκείνης στη Φήκη. Πέρασαν χρόνια, που το «ψυχιατρείο» αυτό έκανε καλές δουλειές και πολλούς… γιάτρεψε, περισσότερους όμως στον Άδη έστειλε. Και ήλθε η εποχή- το 1936 - 37 που Νομάρχης ήταν στην πόλη μας ο Κατσαμπής. Στρατιωτικός από τους αρίστους, μορφωμένος, δραστήριος. Τον είχε τοποθετήσει η τότε κυβέρνηση Μεταξά.

Πληροφορήθηκε για τα… θεραπευτικά αποτελέσματα που είχαν στους ψυχοπαθείς οι αλυσίδες, η δυσωδία και τα τόσα άλλα και επισκέφτηκε την Φήκη. Κάλεσε τους εκεί αρμόδιους και μαζί επισκέφθησαν το κελί διαπίστωσε το δράμα το φρικτό των εκεί κλεισμένων και πήρε την ηρωική απόφαση. Να διαλυθεί το «ψυχιατρείο» αυτό και οι ασθενείς του να μεταφερθούν στο ψυχιατρείο Αθηνών, όπως και έγινε με την μεσολάβηση του στις αρμόδιες υπηρεσίες του κέντρου. Και οι κρίκοι στους τοίχους και οι αλυσίδες τα βαριά αυτά δεσμά, που χρησιμοποιούνταν για την… θεραπεία των ψυχοπαθών, λέγεται πως πωλήθηκαν στο τότε λειτουργούν εργοστάσιο σίδερο βιομηχανίας Παπαστεφάνου, υπέρ του ιερού ναού Φήκης.

Και από τότε οι ψυχοπαθείς δεν οδεύουν προς το «ψυχιατρείο» της Φήκης, ούτε ακούγεται τώρα «θα σε στείλω στον Άη-Νικόλα!!»

Άργος