Λέξεις του τόπου μας, από το Γλωσσάρι ιδιώματος Δυτικής Θεσσαλίας και ευρύτερης περιοχής αυτής. ΕΨΙΛΟΝ

Του Ευαγγέλου Στάθη Φιλολόγου

Συνεχίζοντας την παρουσίαση μέρους από το λεκτικό – γλωσσολαογραφικό υλικό που αφορά τον τόπο μας, και το οποίο έχει καταγραφεί στο βιβλίο μου με τίτλο: «Γλωσσάρι ιδιώματος Δυτικής Θεσσαλίας και ευρύτερης περιοχής αυτής», γίνεται μια επιλογή λέξεων που αρχίζουν από το γράμμα Ε και παρουσιάζονται παρακάτω με αλφαβητική σειρά:

ε  κλητική προσφώνηση: Γιώργο, ε  Γιώργο! πού είσι, έλα ’δω – ε συ, ισένα λέου   – ε, καραπούτσκαρε!

ε  επιφ. 1) σε απάντηση κλητικής προσφώνησης: ω Γιώργου! - ε! (απάντηση)  2) για έκφραση μείωσης, ταπείνωσης κάποιου: ε, πχοιος ξέρει  τι είνι κι αυτός 3)  επαναλαμβανόμενο σε επιβεβαίωση, επαλήθευση: βρέχει  όξου· ε, ε, γλέπου κι γω (ναι, ναι, βλέπω) 4) για παράκληση να σταματήσει κάτι: ε, ε, ε! μην τσακουθείτι κιόλας

εα  ως δεικτικό μόριο να, ιδού: εα η Κώστας,  – εα η μάνα – εα τους – για έκφραση μείωσης, ταπείνωσης κάποιου: εα έναν τζιουμπάνου πήρι κι αυτήν, τι πήρι λες (παντρεύτηκε) – σε έκφραση απορίας και θαυμασμού: εα τους η Κώτσιους, γίνκι γιατρός

έδουνα  ρ. παρατ. του ρ. δίνω (έδινα)

είδουλου  του ουδ. ουσ. για άνθρωπο αυτός που δεν έχει υπόληψη, εκτίμηση, «δεν έχει ήσκιο» επάνω του: πήρι νια γναίκα είδουλου, σι κοιτάει στα μάτχια μαναχά – κάνι παρέκεια, τι στέκισι σαν είδουλου μπρουστά μ’

είιδα  ρ. αόρ. είδα

είνουρου  του ουδ. ουσ. το όνειρο

εμ  επιφ. για αυτοεπιβεβαίωση: εμ, καλά λέει  – εμ, τι να που κι γω; σε σπάντηση για αυτοδικαίωση κάποιας αλήθειας: καλά μ’ έλιγις κι συ  εμ, (δεν είχα δίκαιο;) για έκφραση ή διατύπωση εύλογου συμπεράσματος: εμ, μι τόση δλεια που κάνει  πώς να μην φκιάσει  παράδις;  – εμ, τι θα έκανι, δε θα έσπαζι μι τόση δύναμη που του βάρισις;

εμ - εμ  επιφ. 1) και το ένα και το άλλο: εμ αρνάτα εμ μαλάτα εμ τ’αρνιά θηλκά  2) για έμφαση δισταγμού: εμ κι εμ είμι ακόμα (δεν πήρα οριστική απόφαση ακόμα)

ένα - ένα  σε έκφραση για να δηλωθεί το αμέσως: μόλις τ’ άξα αυτά (τα άκουσα), μι πόνισι του κιφάλι  ένα -  ένα (αμέσως) – πάρι αυτό του φάρμακου κι θα δεις, ένα - ένα θα σι πιράσει  η πόνους

ένα κι (μ)πρώτου  κατ’ αρχάς, πάντως: τι φταίου  ιγώ κι μι κοιτάς έτσι; ιγώ ένα κι (μ)πρώτου δεν ήμαν ικεί όταν γίνκαν αυτά

ένα τί  τόσο δα: ένα τί έλειψι να τουν πατήσει τ’ αυτουκίνητου που δεν πρόσιχι ντιπ – ένα τί θέλου ακόμα να τιλειώσoυ

έντισα  ρ. αόρ. χωρίς ενεστώτα  μέλλ. θα ιντέσου· έμπλεξα, βρήκα το μπελά μου: τι να κάνει  η γνικούλα, έντισι μι τεαυτόν που παντρεύκι – μη μπλέγισι μι τέτχις σκουτούρις, θα ιντέεις (εντέσεις)

έντισμα  του ουδ. ουσ. μπλέξιμο, μπελάς: μα, τι έντισμα είνι κι αυτό που μας βρήκι μι τεαυτόν τουν άχρηστουν – δε θέλει  ντιπ να φάει του πιδί· έντισμα κι αυτό!

εξ κι ξηρός σ’  απάντηση σε κάποιον που από αμηχανία ή άγνοια επαναλαμβάνει συνεχώς το φθόγγο « ε »

έρθουμι  ρ. έρχομαι: δεν έρθουμι σήμιρα, δεν αδγειάζου

έρμους  επίθ. η έρμους η έρμην του έρμου 1) ο ακατοίκητος (για τόπο): έφυγαν ούλοι για την Αθήνα κι έμεινι έρμου του σπίτι  τ’στου χουργιό 2) αυτός που έμεινε μόνος, χωρίς συγγενείς: έφυγαν τα πιδγιά τ’, πέθανι κι η γναίκα τ’ κι έμεινι έρμους 3) για έκφραση συμπάθειας προς κάποιον: βρε τουν έρμουν τι τουν βρήκι!

έτακτα  επίρρ. εκτάκτως: δεν τουν πιρίμινάμαν, έτακτα ήρθι

έτσεα  και  έτσεαεα και έτσεαεάς  επίρρ. έτσι: έτσεαεά να του καντς – τι στέκισι έτσεα κι δεν κάθισι;

έυσα  ρ. αορ. του ρ. χύνω· έχυσα: πρόσιξι, τουν έυσις τουν καφέ – κλώτσι  (κλώτσησε) η γιλάδα του καρδάρι  κι έυσι του γάλα

έχουντα  τα, μετοχ. του ρ. έχω, σε θέση ουσ. τα έχοντα, τα πλούτη: πάει  καλά του κουρίτσι, βούλιαξι στα έχουντα (παντρεύτηκε πλούσιο άντρα) – πούλτσι ούλα τα έχουντά τ’ (όλη την περιουσία)

έχους  του ουδ. ουσ. το έχος, το έχει μας, το βιος, τα πλούτη: αυτήν την αρνάδα δε θα την πλήσουμι, θα την κρατήσουμι για έχους (για να αυγατίσει, να πλουτίσει το κοπάδι)