Η Σαλαμπριά. Ένας ποταμός, ένα ταξίδι. ένας μύθος.

Η Σαλαμπριά, (Πηνειός) το ποτάμι, που γεννιέται στα κορφοβούνια της Πίνδου, φιδοσέρνετε στον θεσσαλικό κάμπο, βρέχει και ποτίζει τα χωράφια και τις παρυφές του Βαλτινού, της Φωτάδας, του Βαλομανδρίου, αλλά και πολλών άλλων χωριών, στο πέρασμά του, και εκβάλει σβήνοντας στο Αιγαίο πέλαγος.

Ευεργετικό το πέρασμά του. Μαγευτικό και ζωντανό ανάμεσα στις όχθες του, στην άμμο και στα βότσαλα, στις ιτιές και στα πλατάνια, στις στροφές, στις συμβολές και στις σμίξεις, κάτω από τα γεφύρια…

Ταξίδι αέναο... Ήρεμο και νωχελικό το καλοκαίρι, άγριο και θυμωμένο το χειμώνα. Πορευμένο αιώνες τώρα, πότε με γαλήνια και πότε με σαρωτική δύναμη, εξυπηρετεί το σκοπό της προσφοράς του, με αναζωογονητική σαν ανθρώπινη φλέβα, για τη δύσκολη ζωή του ανθρώπου της Θεσσαλίας.
 



Γι΄ αυτό άλλωστε υμνήθηκε, τραγουδήθηκε, και έγινε μύθος.
Μύθος αστείρευτος, σαν κάθε μύθο της Θεσσαλίας.
«Στην καρδιά της Πίνδου, ζούσαν τρία αγαπημένα αδέλφια. Ο σοβαρός Άραχθος, η όμορφη Σαλαμπριά (Πηνειός) και ο ατίθασος Άσπρος (Αχελώος).
Ένα βράδυ η Σαλαμπριά, σηκώθηκε, άφησε βιαστικά τα αδέλφια της που κοιμόταν και κατηφόρισε προς τον κάμπο για να συναντήσει κρυφά κάποιον από τους θεούς του Ολύμπου. Μάταια όμως. Απογοητευμένη πήγε στο Αιγαίο και πνίγηκε. Ο Άσπρος όταν κατάλαβε ότι έλειπε η Σαλαμπριά, ανησύχησε και ορμητικός όπως ήταν κατρακύλησε χωρίς σκέψη τα βουνά. Πηδώντας χαράδρες και γκρεμούς, άνοιξε πορεία μέσα από τα βουνά ψάχνοντας την αδελφή του. Το χάραμα βρήκε τον Άραχθο σιωπηλό και λυπημένο. Ταραγμένος που χάθηκαν τα αδέλφια του, άρχισε να τριγυρνά την Ήπειρο για να τους βρει. Το ταξίδι του κράτησε 110 χιλιόμετρα, από τα κορφοβούνια της Πίνδου μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο, κοντά στην Άρτα. Εκεί, αφού κατάλαβε ότι έχασε οριστικά τα αδέλφια του, έπεσε στο Ιόνιο και πνίγηκε».

Αλλά και στίχοι, προς τιμή της Σαλαμπριάς, γράφτηκαν:

…Τη μια την λέγαν’ Σαλαμπριά, υγρά τα αισθήματά της
πλημμύριζε και σκέπαζε με δάκρυα τα όνειρά της.

Ξανθομαλλούσα η Σαλαμπριά στα κάτασπρα ντυμένη
πότε γελούσε με χαρά, πότε ήταν λυπημένη.

Σαν θύμωνε καμιά φορά φούσκωνε τα νερά της
κι αλίμονο ότι τύχαινε να βρίσκεται μπροστά της.

Πλημμύριζε και με ορμή κατέστρεφε τους κόπους
σάρωνε σπίτια και φυτά και έπνιγε ανθρώπους.

Μα όταν μετά γαλήνευε σκορπούσε τ' αγαθά της
ψάρια, ξυλεία, βότσαλα, άμμο απ' τα σωθικά της.

κι από τα γάργαρα νερά ποτίζονταν η πλάση
κι έκανε κάθε άνθρωπο φτωχό να ξεδιψάσει…

Ποτάμι της Θεσσαλίας, ο Πηνειός (αργυροδίνης, δινήης κατά τον Όμηρο) έλαβε τη σημερινή μορφή, μετά την απομάκρυνση των υδάτων της άλλοτε μεγάλης Θεσσαλικής λίμνης, από ρήγμα που δημιουργήθηκε στην κοιλάδα των Τεμπών.

Σύμφωνα με την μυθολογία ήταν γιος του Ωκεανού και της Τιθύος και πατέρας της νύμφης Δάφνης, ιέρειας της Μητέρας Γης. Τη Δάφνη κυνήγησε ο Απόλλων και όταν την έφθασε αυτή επικαλέσθηκε τη Μητέρα Γη, η οποία την εξαφάνισε και στη θέση της άφησε το φυτό δάφνη. Ο Πηνειός ήταν επίσης ο πατέρας του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα.

Ο Πηνειός σχηματίζεται από τη συμβολή του Μαλακασιώτικου ρέματος που πηγάζει από το βουνό Λάκμος και του ρέματος Μουργκάνι, που πηγάζει από τα Αντιχάσια. Το μήκος του φθάνει τα 205 m και είναι ο 3ος σε μήκος ποταμός της Χώρας. Η λεκάνη απορροής του καλύπτει έκταση 10.700 km2, το ύψος της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης είναι 779 mm, ο μέσος ετήσιος όγκος νερού 7.965 x 106 m3 και η μέση ετήσια απορροή εκτιμάται σε 3.500 x 106 m3.

Διαρρέει τη Θεσσαλική πεδιάδα και τροφοδοτείται από τα νερά των παραποτάμων: Ληθαίου, Πορταϊκού, Παμίσου, Σοφαδίτικου, Ενιπέα, Τιταρησίου καθώς και τα νερά από την εκτροπή του Ταυρωπού στην περιοχή της Καρδίτσας. Μετά την Λάρισα δημιουργεί έντονους μαιανδρισμούς, διέρχεται την κοιλάδα των Τεμπών και εκβάλλει στο Αιγαίο σχηματίζοντας μικρό Δέλτα. Παρουσιάζει ήρεμη ροή, η οποία δημιουργεί προσχώσεις και συχνά προκαλεί πλημμύρες στις περιοχές Ζάρκου και Γόνων κυρίως.

Παλαιότερα με τα πλημμυρικά νερά του ετροφοδοτείτο η λίμνη Κάρλα, της οποίας η έκταση έφθανε και μέχρι τα 180 km2. Μετά τη δημιουργία του αναχώματος στην κοίτη του Πηνειού, η Κάρλα απέκτησε δική της υδρολογική λεκάνη.

Δέχεται σημαντική ρύπανση από αστικά και βιομηχανικά απόβλητα καθώς και από την εντατική γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα που χαρακτηρίζει τη Θεσσαλική πεδιάδα. Έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τον εγκιβωτισμό της κοίτης του, την κατασκευή αρδευτικών δικτύων, των προσωρινών φραγμάτων και τις υπεραντλήσεις. Κατά τους θερινούς μήνες, που οι απαιτήσεις σε νερό είναι μεγάλες και υπάρχει και μείωση της παροχής του ποταμού, οι συνέπειες από την ρύπανση είναι πλέον εμφανείς και έντονες.





Με τα νερά του αρδεύονται περί τα 80.000 στρέμματα και παράλληλα υδροδοτούνται οικισμοί της Θεσσαλίας.

Διαθέτει σημαντικά παραποτάμια δάση, μεγάλη ποικιλότητα στην πανίδα και εκτεταμένες θίνες στο Δέλτα του.