Τα Τρικαλινά νεοκλασικά κτίσματα

Του Δημήτρη Τσιγάρα

Στα τέλη του 19ου αιώνα η μορφή της πόλης των Τρικάλων αλλάζει και επεκτείνεται με βάση πολεοδομικού σχεδιασμού. Οι δρόμοι, οι πλατείες, οι γέφυρες και τα κτίρια σχεδιάζονται σύμφωνα με τις αντιλήψεις περί νεοκλασικισμού.

Η ανερχόμενη αστική τάξη θέλοντας να εκφράσει την ευμάρειά της, άρχισε να κτίζει κατοικίες με τα πρότυπα ευρωπαϊκού επιπέδου.

Η αρχιτεκτονική των κτιρίων αυτών χαρακτηρίζεται από την αυστηρότητα και τη συμμετρία στην κάτοψη και τους όγκους, αλλά και την ποικιλία στη χρήση επί μέρους μορφολογικών στοιχείων.

Η αρχή της οδού Ασκληπιού με φόντο τα παλιά ξενοδοχεία «Πετρούπολις» (αριστερά) και «Στέμμα», «Ολύμπια» (δεξιά). Είναι ο δρόμος με τις πολλές αντιφάσεις, όπου συνυπάρχουν η διασκέδαση με το μόχθο και η κατοικία με την επαγγελματική δραστηριότητα. Εικόνα εμπνευσμένη από παλιά φωτογραφία αρχείου Μιχ. Πιτσάκου.

Τα νεοκλασικά αρχοντικά ήταν συνήθως μεγάλα, επιβλητικά κτίσματα, διώροφα με ωραία εξωτερική εμφάνιση και ακριβή εσωτερική διακόσμηση.

Κατασκευασμένα από τούβλα ή πέτρα, με μαρμάρινα μπαλκόνια και περίτεχνα σιδερένια κάγκελα. Με κεραμικές διακοσμήσεις στα παράθυρα και στις μπαλκονόπορτες. Με πήλινα κολονάκια και μικρά αγαλματίδια στην κορυφή των κεραμοσκεπών. Με μεγαλοπρεπή κύρια είσοδο, ξύλινη δίφυλλη πόρτα με διάφορα γεωμετρικά διακοσμητικά σχέδια.

Με πολυτελέστατους εσωτερικούς χώρους που διακρίνονταν για τα μεγάλα και ευρύχωρα δωμάτια, και τις ακριβές διακοσμημένες οροφές τους. Με την εσωτερική σκάλα, τα τζάκια τους και τα έπιπλά τους.

Το κεντρικότερο κτίριο των Τρικάλων. Το διώροφο ξενοδοχείο «Πετρούπολις» που διέθετε 21 δωμάτια και το οποίο μετονομάστηκε το 1957 σε «Πίνδος».

Εκτός από την αστική τάξη άρχισε σιγά, σιγά να διαμορφώνεται και η μεσαία τάξη.

Τα σπίτια που έκτισαν οι εκπρόσωποί της ήταν ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητές τους, συνήθως πέτρινα διώροφα με απλό σχέδιο και λιτή αρχιτεκτονική γραμμή.

Στον αντίποδα όμως, αυτών των δύο τάξεων υπήρχε και η τρίτη τάξη που ζούσε στις φτωχογειτονιές. Τα σπίτια τους ήταν πλινθόκτιστα Είχαν μπροστά από την είσοδο των δωματίων ένα χαγιάτι, τα χωρίσματα των δωματίων ήταν κατασκευασμένα από «τσατμά» και η στέγη σκεπασμένη από χειροποίητα κεραμίδια. Η αθλιότητα των σπιτιών αυτών φαίνονταν και από τη έλλειψη των βασικών υποδομών, όπως φως, νερό, κλπ.

Το Πανελλήνιον

Σήμερα όπου ο χρόνος και η φύση προτείνουν τη δική τους εικαστική άποψη πάνω στο πανάρχαιο θέμα της εγκατάλειψης και της φθοράς στα Τρίκαλα υπάρχει ένας αξιόλογος αριθμός τέτοιων κτισμάτων που εκφράζουν τον πολιτισμό και το ήθος της εποχής τους.

 Η κεντρική πλατεία το 1940, με φόντο τα νεοκλασικά κτίρια των Τρικάλων, «Αβέρωφ», «Χατζηγάκη», «Πανελλήνιον» και «Πίνδος».

Το αρχοντικό του Αναστάσιου Βασδέκη επί της οδού Ομήρου που δεν υπάρχει πια.

Κτίστηκε το 1930 και κατεδαφίστηκε το 1997.

Το κτίριο της Τραπέζης στην οδό Γαριβάλδη

όπου παλιότερα στέγασε την εφορία και το Δημόσιο ταμείο

ενώ σήμερα στεγάζεται το λαογραφικό μουσείου του Δήμου Τρικκαίων.

Το αρχοντικό του Λεωνίδα Μακρή, στη γωνία των οδών Βύρωνος και Γαριβάλδη. Κτίστηκε το 1930 και ανακαινίστηκε το 2008.

 Το αρχοντικό «Ζουρνατζή» στην οδό Στρ. Σαράφη. Κτίστηκε το 1890.

Το πέτρινο αρχοντικό του «Χαντζόπουλου» στην οδό Στρ. Σαράφη.

Το παλιό διώροφο κτίσμα στη συμβολή των οδών Ασκληπιού, Φλεγύου και Συγγρού φιλοξένησε κάποτε την ιστορική ταβέρνα του «Κύρνα». Κατεδαφίστηκε το 1995 και στη θέση του έγινε διώροφο κτίσμα που φέρει εξωτερικά νεοκλασικά στοιχεία.

Το ημιδιώροφο νεοκλασικό του Περικλή Τσιρογιάννη στην οδό Ασκληπιού. Κτίστηκε το 1900 περίπου με νεοκλασικά στοιχεία, διέθετε όμορφα και περίτεχνα διακοσμητικά σχέδια. Σήμερα δυστυχώς, αν και έχει κριθεί διατηρητέο παραμένει ερείπιο.

Σπίτι των Τρικάλων πίσω από τον Άγιο Νικόλαο, με φόντο το ρολόι.

Παραδοσιακό νεοκλασικό σπίτι επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, στα Τρίκαλα.

Το κέντρο των Τρικάλων το 1884, με φόντο το κάστρο της πόλης και το Τούρκικο ρολόι. Αριστερά διακρίνεται το «Παζάρ τζαμί».

Τα μανάβικα ως λαχαναγορά, πριν από την μετάλλαξή τους σε χώρο διασκέδασης.

Τα Μανάβικα έχουν μια εξελικτική πορεία στην μακρόχρονη ιστορία τους. Τη δεκαετία του 1920 λειτουργούσαν εκεί τα παλιά πορνεία της πόλης, τα λεγόμενα «στενά», ουζερί και ταβερνάκια. Όταν τα πορνεία σταμάτησαν να λειτουργούν στην γειτονιά, στα κτίρια αυτά άρχισε να λειτουργεί η λαχαναγορά.

Το καφενείο του «Χρήστου Τσιτσάνη» στην οδό Λαρίσης.

Άνοιξε το 1940 και έκλεισε το 1995 όπου και κατεδαφίστηκε.

Εκεί ήταν και το πατρικό σπίτι του Βασίλη Τσιτσάνη.

Από το βιβλίο "Τρίκαλα τότε και τώρα" του Δημήτρη Τσιγάρα