Ο αιώνας του ναρκισσισμού

Ο ​​κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να ζει ανάμεσα στο ζώο –από το οποίο προέρχεται– και στον Θεό – που θέλει να φτάσει. Δεν ξέρω πόσοι είναι αυτοί που φαντασιώνονται έναν κόσμο ορθό και γιατί. Και ακόμα εάν τον επιθυμούν, θα μπορούσαν να τον επιθυμούν μόνο για τον εαυτό τους, όχι για τους άλλους.

Παρακολουθώ όλα όσα έρχονται στη δημοσιότητα. Είτε αφορά την ποινικά κολάσιμη στάση του Αμερικανού παραγωγού Ουαϊνστάιν, που χρησιμοποιούσε προφανώς την εξουσία του για να ικανοποιήσει τις σεξουαλικές ορμές του, είτε την αποκαθήλωση του σπουδαίου ηθοποιού Κέβιν Σπέισι –που ό,τι και αν λέγεται η υποκριτική του αξία είναι μεγάλη–, την τάση αποκαθήλωσης τώρα του Γούντι Άλεν, που θυμήθηκαν όλοι στα 82 του ότι έχει περίεργα σεξουαλικά γούστα και είναι «περίεργος» στη συνεργασία –αναρωτιέμαι τι πάει να πει αυτό–, όπως και άλλα περιστατικά, όπως αυτό που αντιμετωπίζει η μεγάλη αλυσίδα ένδυσης H&M που κατηγορείται για ρατσισμό επειδή σε μια διαφημιστική της καμπάνια ένα μαύρο αγοράκι φορούσε ένα μπλουζάκι με ένα μότο ανοιχτό σε παρερμηνείες. Υπάρχουν τα γεγονότα, υπάρχει και η αναπαραγωγή τους. Θα επιλέξω να εστιάσω στο δεύτερο. Άλλωστε, ανέκαθεν αντιπαθούσα το πολιτικώς ορθό.

Τη δεκαετία του ’90, στα έδρανα της Ψυχολογίας όλοι μιλούσαν για την τρίτη μεγαλύτερη θανάσιμη επιδημία που λεγόταν κατάθλιψη. Ολόκληρο τον 20ό αιώνα, λόγω των μεγάλων πολέμων αρχικά και στη συνέχεια λόγω της εκβιομηχάνισης του κόσμου, της αύξησης του ανταγωνισμού και της ανόδου του καπιταλισμού, όλοι οι επιστήμονες της ψυχικής υγείας έκρουαν τον κώδωνα για την κατάθλιψη που θα οδηγήσει τους ανθρώπους σε μαρασμό, ενδεχομένως και σε θάνατο.

Ο 21ος αιώνας μόλις ξεκίνησε και είναι δύσκολο να αποφανθούμε για το στίγμα που θα αφήσει, αλλά σκέφτομαι ότι εάν ο 20ός ήταν ο αιώνας της κατάθλιψης, ο 21ος βάσιμα μπορεί να ονομαστεί ο αιώνας του ναρκισσισμού.

Ο ναρκισσισμός, χωρίς να μπούμε σε επιστημονικούς ορισμούς, έχει πολυπλοκότητα και ξέρει να κρύβεται καλά, να παίρνει διάφορα ονόματα και να υιοθετεί διάφορα προσωπεία. Μπορεί να κρύβεται πίσω από έναν οραματιστή, από έναν φιλεύσπλαχνο, πίσω από έναν λαοφιλή ηγέτη ή και πίσω από την ίδια την πολιτική ορθότητα. Σε αυτό βοηθούν και τα μέσα που χρησιμοποιούνται πλέον για να εκφραστεί δημόσια μια άποψη, να επηρεάσει, και ως ένα μεγάλο κύμα να πνίξει ό,τι δεν είναι σύμφυτο με την επίφαση της κανονικότητας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα στοιχεία της ασθένειας του ναρκισσισμού είναι η αναζήτηση μιας φαντασιωσικής τελειότητας, και ίσως και η επιβολή μιας τακτοποιημένης επιφάνειας μέσα μας και έξω μας.

Κάθε φορά που γίνεται κάτι όπως τα περιστατικά που αναφέρθηκαν παραπάνω, στήνεται ένα πανηγύρι διόγκωσης της πραγματικότητας και συμμετοχής. Μπαίνει μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού στα social media ανά τον κόσμο, εκφράζεται, θυμώνει, αφορίζει, κατακεραυνώνει. Διογκώνει και πολλαπλασιάζει. Το κακό του κόσμου πρέπει να εξαλειφθεί. Οφείλουν οι καλωδιωμένοι «Ρομπέν των δασών» αυτού του κόσμου να βοηθήσουν να εξαλειφθεί η αδικία, να εγκατασταθεί το καλό, να τιμωρηθούν όσοι διέπραξαν κάτι από αυτά που δεν διανοούνται. Είναι χαρακτηριστικό στην περίπτωση της H&M ότι η ίδια η μητέρα του παιδιού βγήκε και υπερασπίστηκε την εταιρεία, λέγοντας ότι «δεν κινδυνεύει το παιδί μου από ρατσισμό και κάνει μια καλοπληρωμένη δουλειά που έχουμε ανάγκη» και διάφορες γυναίκες με μηνύματα στον «τοίχο» της ούτε λίγο ούτε πολύ της έλεγαν ότι έχει πέσει σε πλάνη, ότι δεν γνωρίζει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό που συνέβη. Εντούτοις, οι θυμωμένοι χρήστες εξαπολύουν τα βέλη τους από τον καναπέ του σπιτιού τους με άνεση, αδιαφορώντας ότι με τη στάση τους ενδέχεται να κλείσει μια πολυεθνική εταιρεία που δίνει δουλειά σε εκατοντάδες εργαζομένους λόγω μιας αστοχίας.

Είναι σημαντικό ότι όλα αυτά εκφράζονται χωρίς πραγματική ανάληψη ευθύνης μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Όπως και η έκθεση όλων των άλλων καθημερινών ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Το πώς ξυπνάμε, το πώς τρώμε, πού πάμε και τι νιώθουμε. Όλα πρέπει να δηλωθούν ή να εμφανιστούν στον διαδικτυακό χώρο. Φωτογραφίζομαι άρα υπάρχω, γράφω την άποψή μου άρα υπάρχω. Αναρωτιέμαι αν κάτω και πίσω από αυτή την έγνοια για το καλό του κόσμου κρύβεται απλώς ο εαυτός μας. Το πρόβλημα δηλαδή να μην είναι οι αδικίες και οι αδικημένοι. Αυτά δυστυχώς θα συνεχίσουν να υπάρχουν και τον επόμενο αιώνα, όπως θα συνεχίσουν να υπάρχουν άνθρωποι όλων των ειδών, ρατσιστές, μη ρατσιστές, όμορφοι, άσχημοι, μαύροι, άσπροι, καταπιεστές και καταπιεζόμενοι, σεξουαλικά πεινασμένοι και ανηδονιστές. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο ναζισμός αναβιώνει στην Ευρώπη όπως και η καταπίεση με κάθε τρόπο και προς πάσα κατεύθυνση. Τι κάνουμε, όμως, γι’ αυτά; Και γιατί δημιουργούμε τόσο θόρυβο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Γιατί είναι τόσο σημαντική η άποψή μας;

Το μέσο έχει γίνει το μήνυμα. Το ζήτημα δεν είναι λοιπόν αν σε άγγιξε το αφεντικό σου παρά τη θέλησή σου –αυτό είναι σημαντικό και χρειάζεται δύναμη και ενεργοποίηση των δομών της κοινωνίας όπως είναι η Δικαιοσύνη– το ζήτημα όμως για τους περισσότερους που απλώς σχολιάζουμε είναι να είμαστε μέσα σε μια διαδικτυακή κοινότητα για να αισθανόμαστε ζωντανοί. Και για να αισθανόμαστε ακόμα περισσότερο ζωντανοί, πρέπει να υπάρχει πόλωση, να βλέπουμε τη ζωή με δύο μόνο χρώματα: άσπρο - μαύρο.

Και εκεί, σε αυτό το ασπρόμαυρο κάδρο, η αντανάκλαση αυτού του σύνθετου κόσμου που συνεχίζει να υπάρχει, να πονά, να ασφυκτιά, και κυρίως που ζητεί να κατανοηθεί, ενδεχομένως διασκεδάζοντας και τις εντυπώσεις, ο χρήστης της αντανάκλασης του εαυτού του αδυνατεί να σπάσει το γυαλί και να πάει βαθύτερα.

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου

ΠΗΓΗ: Καθημερινή