«Ραβδούχος»: διακοσμητικό ή λειτουργικό στοιχείο σε μια μπάντα;

Του Παναγιώτη Φ. Ντιντή, Μουσικού
Κατόχου των πτυχίων Ειδικού Αρμονίας & Ενοργάνωσης Πνευστών Οργάνων - Διεύθυνσης Μπάντας

Παρακολουθώντας μια στρατιωτική παρέλαση στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη ή σε άλλες πόλεις τις Ελλάδος που διαθέτουν στρατιωτική μουσική ή μεγάλη Φιλαρμονική, ίσως έχουμε παρατηρήσει και αναρωτηθεί τι ακριβώς κάνει ένας ένστολος κύριος πίσω από τον Αρχιμουσικό με μία ράβδο στα χέρια του. Μπορεί, ακόμη, να έχουμε σκεφτεί, και με το δίκιο μας βέβαια, την αναγκαιότητα αυτού του ατόμου στην μπάντα. Κι όμως ο ρόλος του αποκαλούμενου «Ραβδούχου» είναι αρκετά σημαντικός σε μπάντες με μεγάλο δυναμικό ατόμων.

Ο Ραβδούχος (αγγλ. Drum Major) είναι αυτός που θα σημάνει την έναρξη και τη λήξη του μουσικού κομματιού, θα δώσει το σήμα για να στρίψει η μπάντα και με ποιόν τρόπο θα το κάνει, θα σημάνει την πύκνωση και την αραίωση της παράταξης και πολλά άλλα που θα δούμε παρακάτω. Επίσης χρησιμοποιεί και κάποιες επιπλέον κινήσεις, όπως να πετά τη ράβδο στον αέρα ή να την περιστρέφει κυκλικά, έτσι ώστε να προσθέτει μεγαλοπρέπεια και να προσελκύει τα βλέμματα των παρευρισκομένων.

Η Ράβδος είναι συνήθως κατασκευασμένη από καλάμι για να είναι ελαφριά και εύχρηστη. Στην κεφαλή φέρει μεταλλική κατάληξη όπως και στο κάτω άκρο της. Ολόκληρη η ράβδος συνήθως είναι περιτυλιγμένη από δίχρωμα μεταξωτά κορδόνια και στο κάτω άκρο φέρει φούντες.

Ραβδούχος, λοιπόν, καλείται ο χειριστής της Ράβδου Μουσικής, ο οποίος τοποθετείται επικεφαλής μιας μπάντας μετά τον Αρχιμουσικό, «κρατά» σταθερά τον ρυθμό, μεταφέροντας με την κίνηση της ράβδου τις εντολές του μαέστρου στο πλήθος των μουσικών που ακολουθεί, είναι η «φωνή» του Αρχιμουσικού.

Κάθε κίνηση του σημαίνει και κάτι διαφορετικό για τους μουσικούς που βρίσκονται κάτω από την ράβδο του. Ως ραβδούχος επιλέγεται πάντα ένας πεπειραμένος μουσικός μιας μπάντας ο οποίος πρέπει να έχει ανάστημα 1,80 και άνω έτσι ώστε να είναι ορατός από όλους τους μουσικούς της παρατάξεως.

Ένας ραβδούχος πρέπει να έχει άψογη εμφάνιση, χαρακτηριστική ζωηρότητα και σαφήνεια στην κίνηση της ράβδου, σοβαρότητα και αυτοσυγκέντρωση ώστε να μην επηρεάζεται από τις ενθουσιώδεις συνήθως αντιδράσεις του κοινού. Άρα μιλάμε για κάτι δύσκολο και όχι απλό όπως πολλοί νομίζαμε.

Ας δούμε επιγραμματικά τις εντολές που μπορεί να δίνει ο Ραβδούχος μιας μπάντας, σύμφωνα με τον «Στρατιωτικό Κανονισμό Σαλπιγκτών – Τυμπανιστών Όπλων Στρατού Ξηράς και Χειρισμού Μεγάλης Ράβδου Αρχιμουσικού» του Γενικού Επιτελείου Στρατού:

Σύνταξις

Προσοχή

Ανάπαυσις

Παιάνισις εν κινήσει

Παύσις Παιανίσεως

Γενική Παύσις Παιανίσεως - Άλτ

Εκκίνησις

Άλτ

Αλλαγή Κατευθύνσεως

Μεταβολή

Επίσης φέρει σε συγκεκριμένη θέση τη ράβδο και έχει συγκεκριμένη στάση κατά:

την Προσοχή

τον Χαιρετισμό προς τη Σημαία και τα τιμώμενα πρόσωπα

την Παράταξη

την Παρέλαση

Η Ράβδος χρησιμοποιείτε στις επίσημες τελετές μιας μπάντας ή όπου αλλού κρίνει ο Αρχιμουσικός ότι πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Στις υπόλοιπες εμφανίσεις ο εκτελών χρέη Ραβδούχου συμμετέχει μέσα στην μπάντα ως εκτελεστής οργάνου, εκτός και αν είναι Αξιωματικός βοηθός Αρχιμουσικού οπότε συχνά απαλλάσσεται από τα καθήκοντά του ως εκτελεστής.

Στην Ελλάδα Ραβδούχο χρησιμοποίησε πρώτη φορά η Μουσική του Πολεμικού Ναυτικού το 1924. Σε φωτογραφία της Συλλογής του Οδυσσέα Τράντου βλέπουμε πως Ράβδος χρησιμοποιήθηκε και σε μια επαρχιακή πόλη, όπως τα Τρίκαλα, ήδη από το 1938 με ραβδούχο τον τότε Αρχιμουσικό της Δημοτικής Φιλαρμονικής Τρικάλων Μιχάλη Παναγόπουλο.

Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι άτομα που ίσως θεωρούσαμε ασήμαντα ή δευτερεύοντα σε ένα μουσικό σχήμα ή σύνολο, τελικά είναι από τα πιο βασικά. Μπορεί κανείς να δει σε διάφορα βίντεο που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο πως ακριβώς χρησιμοποιεί τη ράβδο ο ραβδούχος έτσι ώστε να σχηματίσει μια πιο ολοκληρωμένη άποψη.

Σημ.: 

1) Κάθε χώρα έχει την δική της τεχνική στον χειρισμό της Ράβδου οπότε οι Ραβδούχοι του εξωτερικού ακολουθούν τους κανόνες που έχουν ορισθεί για το ρόλο τους στη χώρα που υπηρετούν. 

2) Το άρθρο συντάχθηκε με αφορμή τη συναυλία της Μουσικής του Πολεμικού Ναυτικού στα Τρίκαλα την 12η Ιουνίου 2017.

ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Γενικό Επιτελείο Στρατού – Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, «Στρατιωτικός Κανονισμός Σαλπιγκτών – Τυμπανιστών Όπλων Στρατού Ξηράς και Χειρισμού Μεγάλης Ράβδου Αρχιμουσικού (ΣΚ 114 – 10)», Αθήναι, Ιανουάριος 1961.

Ζερβός Αντώνιος, Υποπλοίαρχος (Ε) Πολεμικού Ναυτικού εν αποστρατεία, πρώην Γενικός Αρχιμουσικός Μουσικής Πολεμικού Ναυτικού.

Γκίτσας Φίλιππος, Αντισυνταγματάρχης (ΜΣ) Στρατού Ξηράς εν αποστρατεία, τέως Γενικός Διευθυντής Μουσικού Σώματος Στρατού.

Προσωπικές Έρευνες

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Φωτογραφικό Αρχείο Χρήστου Αλεξ. Σιάφα

Φωτογραφικό Αρχείο Οδυσσέα Τράντου.

Φωτογραφικό Αρχείο Αθανάσιου Μανιάτη.