Το λεξικό του μάγκα Πέτρος Κυριακός (1932) Στοίχοι, Π. Μάθεσης

- Κεσάτια μωρέ βλάμη κι άμα δεν έχει δουλειά, δεν έχει αλισβερίσι.
-Τι θα πει αλισβερίσι;
-Καλαμπαλίκι μωρ αδερφέ.
-Μας φώτισες!
-Ε, άμα δεν αντίζεσαι τα σέα και τα μέα, γίνου λαγός και πούλευε.
-Μα τι γλώσσα είναι αυτή;
-Αυτή αδερφέ μου είναι το ησπεράλντο, το λεξικό του μάγκα.
Κι από ενθάδε κι εμπρός όλη η Ελλάδα θα ξηγιέται μ αυτό το βιολί.
Και τώρα δώσε βάση για να φωτιστείς, να μη μείνεις στραβός:

Τις κυράδες λέω γοργόνες, και τους φίλους νταβατζήδες
Τα κορίτσα λέω τρυγόνες, τα μαστούρια τσαμπουκαλήδες
Το μηδέν το λέω τρίχες και το δάνειο λέω τράκα
Το εννόησες, λέω, μπήκες και τους τικιτάνγκ Mαρίκες
Ξέρω κι άλλα, αλλά στρι και κόβω ρόδα και σας κάνω τη κορόιδα.

Σπλάχνο λέω τη γκόμενά μου και τη μάνα μου γριά μου
Το παρλάν λέω oμιλώντα, το παλτό Επαμεινώντα
Λέω τον πλούτο μπερεκέτι και την πιάτσα λέω κουρμπέτι
Το απών το λέω ερήμη, τ ακακαΐδι καρντερίμι
Ξέρω κι άλλα αλλά δεν τα σκάω μύτη και πουλεύω σαν σπουργίτι.

Τον καπνό τον λέω ντουμάνι, τον γιατρό τον λέω αλμπάνη
Την κουβέντα λέω λίμα, τη στενή την λέω τμήμα
Το σιλάνς το λέω μόκο, τα ψιλά τα λέω μπαγιόκο
Τον καθρέφτη μπανιστήρι, το συνωστισμό κολλητήρι
Ξέρω κι άλλα από τέτοια φίνα, μάτσα και σας κάνω την μπεκάτσα.

Τα μεράκια λέω νταλκάδες, τους κουτούς τους λέω χαλβάδες
Το θυμό τσαμπουκαλίκι, την αναποδιά μανίκι
Τη γιορτή καλαμπαλίκι, το κουράγιο ζοριλίκι
Το μαχαίρι λέω λάσο και το τρώω μπουζουριάζω
Τώρα πάω μονάχα σκάβω κερκινάδες κι απολάω σαπουνάδες
Τώρα πάω μονάχα σκάβω πατινάδα κι απολάω σαπουνάδα.

Το ψωμί το λέω μπανιόκα και τη φτώχια λέω μουρμούρα
Την αλλήθωρη σορόκα και τη μπάζα λωβητούρα
Τους αθλητάς λέω μπεμπέδες, τους προσκόπους πιτσιρίκια
Τους δαντήδες κουραμπιέδες και τα γλέντια μερακλίκια
Τώρα στρίβω και τραβάω στη γειτονιά μου, να μην έβρω τον μπελά μου.

Το ρεμπέτικο τραγούδι στα περίπου 100 χρόνια της δημιουργίας του θα συμπεριλάβει και πολλές φορές θα ενσωματώσει μια μεγάλη ποικιλία από όρους. Σχεδόν όλοι οι όροι αυτοί έλκουν την καταγωγή τους από περιοχές που βρίσκονται εκτός του ευρύτερου ελλαδικού χώρου και από άλλες γλώσσες. Πρόκειται για έννοιες χαρακτηριστικές, συναφείς προς αυτές του ρεμπέτη, οι οποίες κάποιες περιόδους θεωρήθηκαν ακόμη και ταυτόσημες. Πολλές από αυτές, μάλιστα, επικράτησαν στη γλώσσα του λαού και τις χρησιμοποιεί πια καθημερινά και κατά κόρον.
Η αναζήτηση, ο εντοπισμός και προέλευση αυτών των λέξεων στα πλέον έγκυρα λεξικά (μεταξύ των οποίων το Μέγα Λεξικόν της ελληνικής γλώσσης των Liddell & Scott, το Λεξικόν της ελληνικής γλώσσης του Σκαρλάτου Βυζάντιου, η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού, το Λεξικό της κοινής νεοελληνικής του ΑΠΘ και το Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη) αποδεικνύεται αποκαλυπτική και γεμάτη εκπλήξεις, ειδικά όσον αφορά τη γλωσσολογική και τη φιλολογική ερμηνεία αλλά και τον προσδιορισμό των κοινωνικών χαρακτηριστικών των ομάδων που καταγράφονται σε αυτούς τους όρους.

Πέτρος Κυριακός

Από τους δημοφιλέστερους πρωταγωνιστές της οπερέτας, της μουσικής κωμωδίας και της επιθεώρησης του Μεσοπολέμου. Μεταξουργιώτης ορφανός και πάμπτωχος έκανε στην αρχή διάφορες “δουλειές του ποδαριού”, ώσπου τον προσέλαβε ο μεγάλος καραγκιοζοπαίκτης Αντώνης Μόλλας ως τραγουδιστή στις παραστάσεις του. Εκεί γρήγορα αναδείχτηκε σε φυσικό τενόρο και έτσι μεταπήδησε στην οπερέτα, πρωτοεμφανιζόμενος με τον θίασο Ι. Παπαϊωάννου (1919) στη «Μαμζέλ Νιτούς». Στη συνέχεια (1921) έπαιξε τον Καρκαλέτσο στους “Απάχηδες των Αθηνών” και καθιερώθηκε ως κωμικός καρατερίστας ολκής. Ακολούθησαν: “Το κορίτσι της γειτονιάς, «Ο Βαφτιστικός», κ.λπ. Στην επιθεώρηση δημιούργησε τον τύπο του “κουτσαβάκη” (του Μεταξουργιώτη ψευτόμαγκα) και στο διάστημα του Μεσοπολέμου γνώρισε την αποθέωση. Το 1929 (όπως και το 1949) πραγματοποίησε επιτυχημένη επίσκεψη στις ΗΠΑ (έπαιξε στο θέατρο “Μανχάταν” της Ν. Υόρκης) και ηχογράφησε αρκετά “σουξέ” του. Έπαιξε και σε κινηματογραφικές ταινίες, όπως: “Απάχηδες των Αθηνών” (1930), “Ο Πύργος των ιπποτών” (1952), “Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται” (1953), κ.λπ. Ασχολήθηκε και με την ποίηση, εκδίδοντας διάφορες συλλογές, με “παρθενική”: “Τα τραγούδια της Αθήνας” (που εκδόθηκε το 1956). Ήταν γνωστός με το ψευδώνυμο “Πετράν” και συνεργάστηκε στενά με τον Γεώργιο Καμβύση (Κερκυραίος τενόρος, κιθαρίστας, τραγουδιστής της Παλιάς Αθήνας, στιχουργός και συνθέτης επιθεωρησιακών επιτυχιών, ο οποίος από το 1908 συνεργάστηκε με το Μελόδραμα και έπαιξε σε “Παλιάτσους”, “Λουτσία”, “Τραβιάτα”, “Φαβορίτα”, κ.λπ. Κατόπιν μεταπήδησε στην οπερέτα και για σειρά ετών έπαιζε πρωταγωνιστικούς ρόλους σε βιεννέζικο ρεπερτόριο, συνεργαζόμενος κυρίως με το θίασο της Έλλης Αφεντάκη. Η δράση του υπήρξε συνεχής και καλλιτεχνικά ωφελιμότατη, γιατί έμεινε ώς το τέλος της σταδιοδρομίας του ένας γνήσιος παλιός Αθηναίος κιθαρωδός-τραγουδιστής-τραγουδοποιός και πνευματικός εργάτης. Τραγούδησε “Περουζέ” με τον Αγγελόπουλο, στην επιστροφή του τελευταίου από το Μιλάνο το 1925). Ο Καμβύσης υπήρξε ο “κομπέρ” του Κυριακού και έγραφε μαζί του τόσο τους στίχους και τα επιθεωρησιακά κείμενα όσο και τη μουσική αρκετών τραγουδιών (ιδίως “αρχοντορεμπέτικων”) που ερμήνευσε και δισκογράφησε ο μεγάλος καρατερίστας. Aπό αυτά τα τραγούδια και τα μουσικά «νούμερα» αναφέρουμε όσα μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε: “Παλιά μου Αθήνα”, “Ο κομπογιαννίτης”, “Η εκδρομή”, “Ψευτομηχανή”, “Ο τεμπέλης”, “Η απολογία του μπεκρή”, “Ο κυνηγός”, “Οικογενειακό καβγαδάκι”, “Ο σεκλέτης”, “Το ταξίδι του Νιόνιου”, “Η Προξενήτρα”, “Ο πολιτισμένος μάγκας”, “Το ρωμαίικο γλέντι”, “Για να ξέρεις”, “Λαϊκά υπνωτήρια”, “Δεν ξαναπαντρεύομαι”, “Ο ψευτοπεθαμένος”, «Ο τυχερός», “Ρουμπα-ρούμπα-ρούμπαμπαμπα”, “Έφοδος στον τεκέ”, “Ο ευτυχισμένος σύζυγος”, “Οι δάσκαλοι”, “Στην Αντίς Αμπέμπα”, “Έβγα στο παραθύρι”, “Άρσις ενοικιοστασίου”, “To παράπονο του μάγκα”, “Κορόιδο άδικα γυρνάς”, «Η γραμματική του μάγκα», “Ο Νώντας στο Χόλλυγουντ”, “Ονειροκρίτης”, “Ο Κυριακός τρελλός”, “Ο Κυριακός πρόεδρος”, «Ο Κυριακός αθλητής», “Ο Κυριακός εξερευνητής”,”Ο Κυριακός στη Νορμανδία”, “Ο λόγος του Κυριακού”, “Ο Κυριακός ντιζέρ”, “Ο Κυριακός φούρναρης”, «Ο Κυριακός ολυμπιονίκης”, “Ο Κυριακός τζόκεϋ”, “Ο Κυριακός αστέρας”, “Δημαρχιακές εκλογές”, “Τα παράπονα του μπεκρή”, “Ο καβγάς της βρύσης”, “Συν-πλην”, “Οι δυο κουφοί”, “Θα γίνω γυναίκα”, «Σουηπστέικ», “Ο τρακαδόρος”, “Κράτα τσίλιες”, “Φούλ του βαλέ”, “Επεισόδιον στις κούρσες”, “Ο πρωταθλητής του κρασιού”, “Δεν σου πάει η τραγιάσκα”, “Η Μπριγγίτα γαϊδουροϊππασία”, “Το διαζύγιον”, κ.λπ. Τέλος, να σημειωθεί ότι ο “Πετράν” έμεινε πάντα και σε όλα του αυτοδίδακτος, καταφέρνοντας έτσι να μεταδίδει με ανεπανάληπτη αμεσότητα και ανεπιτήδευτο τρόπο το χιούμορ, τη συγκίνηση και την αενάως αναβλύζουσα ανθρωπιά του. Κυκλοφορούν «αναβιωμένοι» δίσκοι του: «Αφιέρωμα στον Πέτρο Κυριακό» (1981), «Τραγούδια του Υποκόσμου» (1993), «Κωμικά τραγούδια της Επιθεώρησης 1930-38»(1995).